De silicose (kwartsstof) is een van de gevallen van pneumoconiose. Het ontstaat wanneer gerookt silicium lang in de longen wordt ingeademd. Het longweefsel is littekens. Hoest, kortademigheid en een neiging tot luchtweginfecties zijn het gevolg. Een remedie is niet mogelijk. Ontdek hoe silicose zich ontwikkelt en hoe dit te voorkomen.
Silicose: beschrijving
Silicose is een beschadigde verandering in het longweefsel. Het ontstaat wanneer dampen van kwarts worden ingeademd en zich in de longen nestelen. Kwarts is het hoofdbestanddeel van de aardkorst. Het wordt ook gevonden in combinatie met andere stoffen zoals magnesium, ijzer of aluminium. Deze zogenaamde silicaatzouten veroorzaken geen silicose, maar kunnen ook kleine littekens op de longen veroorzaken.
Gemengde stof silicose
In sommige beroepen wordt pyrogeen silica in toenemende mate blootgesteld. Silicose is daarom een van de beroepsziekten. De beslissende factor is hoe lang en in welke mate een persoon werd blootgesteld aan het stof. Vooral met erts en mijnwerkers komt Mischstaublungen vaker voor. Bij sommige gemengde longontstekingziekten kan zowel kwarts- als ijzerstof worden gevonden. Bovendien vormen andere mineralen die rijk zijn aan silica, zoals talk, een bron van gevaar.
Vormen van silicose
Artsen onderscheiden verschillende vormen van silicose. Het kwartsstof is verdeeld in een chronische, een versnelde en een acute variant. Bij chronische silicose ontwikkelen typische symptomen zich pas minstens 20 jaar na de eerste inhalatie van pyrogeen silica.
Bij versnelde silicose beginnen deze symptomen na twee tot vijf jaar. Acute silicose is al zichtbaar na zes maanden tot twee jaar. Het komt vooral voor wanneer veel pyrogeen silica in een mum van tijd is ingeademd. Onder bepaalde omstandigheden kan het ook leiden tot littekenhervormingsprocessen in de lever en de nieren.
Silicose: symptomen
Afhankelijk van de vorm kunnen de tekenen van silicose binnen enkele maanden of decennia optreden. Over het algemeen geldt dat hoe korter de tijd tussen blootstelling aan pyrogeen silica en het begin van de eerste symptomen, hoe ernstiger de symptomen.
Acute silicose
Deze vorm van silicose wordt erger. Patiënten worden steeds slechter. De huid, vooral het mondslijmvlies, de lippen en vingers verkleurd blauwachtig (cyanose), omdat steeds minder zuurstof via de longen in het bloed kan worden opgenomen. De getroffenen vallen af en voelen zich saai en schokkerig. Er zijn ook pijn op de borst en hoesten.
Chronische silicose
Na verloop van tijd verhardt longweefsel als gevolg van littekenhervormingsprocessen. De met littekens bedekte long is minder rekbaar en kan zich niet zo gemakkelijk ontwikkelen. Symptomen zoals droge hoest en kortademigheid treden laat op. Eerst en vooral krijgen patiënten minder lucht, vooral als ze zich inspannen.
In het latere verloop van een silicose klagen sommige patiënten over een donkere slijm. Het ontstaat wanneer het kwartsstofhoudende, met littekens bedekte weefsel sterft, wordt verzacht en hoest. Ook hier is het gebrek aan zuurstof aan de uiteinden van de vingers, mond en slijmvliezen duidelijk.
Silicose: oorzaken en risicofactoren
Silicose treedt op wanneer kwartsdampen worden ingeademd en zich in het longweefsel nestelen, vooral in de longblaasjes. De geïnspireerde deeltjes moeten een specifieke grootte hebben van ongeveer 0,5 tot vijf micron om niet te worden ingesloten door de bovenste luchtwegen (bijv. Neus). Bovendien is een bepaald stofgehalte in de lucht bepalend voor de vorming van silicose. Een oorzaak voor de verschillende vormen is onbekend.
In het bijzonder bedreigd zijn erts- en kolenmijnen, tunnelbouwers, gietreinigers (reinigen en gladmaken van gietstukken), zandblazers, oven-metselaars, tandtechnici en personen die metaal, glas, steen, klei en glaskeramiek extraheren, verwerken of produceren. Bij werkzaamheden zoals slijpen, gieten of schuren komt meer pyrogeen silica vrij in de omgevingslucht, waardoor het risico op het ontwikkelen van silicose aanzienlijk wordt vergroot.
Het pyrogeen silica activeert cellen van het afweersysteem in het longweefsel. Witte bloedcellen en fagocyten migreren in het weefsel en proberen tevergeefs het gerookte silicium af te breken. Het weefsel raakt ontstoken en het longweefsel vertoont littekens.
Silicose: onderzoeken en diagnose
Silicose wordt gediagnosticeerd als de blootstelling aan pyrogeen silica op de werkplek is gewaarborgd en typische veranderingen in het röntgenbeeld worden gedetecteerd. Als u een klacht heeft, moet u contact opnemen met een arts of bedrijfsarts. In een eerste gesprek probeert de arts het risico op silicose te bepalen. Hij stelt onder andere de volgende vragen:
- Welke klachten heb je en sinds wanneer bestaan ze?
- Heb je een sputum bij het hoesten?
- Welk beroep oefen je uit? Hoe lang werk je al in dit beroep?
- Welk beroep had u vóór uw huidige dienstverband?
- Adem je stof in?
- Heb je fijnstofmetingen gedaan op je werkplek?
- Zijn er beschermende maatregelen op uw werkplek, zoals het dragen van een beschermend masker of een veiligheidsbril?
Na het gesprek van de arts volgt een onderzoek van het lichaam. De arts luistert voornamelijk naar de longen en tikt erop met zijn vinger. Door ontsteking – vooral bij acute silicose – hoopt zich meer vocht op in het longweefsel. Dit maakt het mogelijk om geluiden te horen die doen denken aan blubberbellen. Ze ontstaan wanneer de ademlucht door vochtophopingen (slijm, afscheidingen) in de luchtwegen stroomt. Verdere onderzoeken die nuttig kunnen zijn bij de diagnose zijn:
- bloedafname
- Röntgenfoto
- CT
- Longfunctietest
- longbiopsie
Silicose: behandeling
Als onderdeel van een silicose verloopt de longfibrose langzaam. Er bestaat niet zoiets als een helende therapie. Cortison heeft weinig effect. Aanvullende infecties van de luchtwegen door bacteriën of schimmels worden behandeld met antibiotica of antimycotica, zodat de longfunctie niet extra beperkt is. In het gevorderde stadium hebben de getroffenen vaak een afzonderlijke zuurstoftoevoer en mogelijk een gasmasker nodig. Vanwege het ontbreken van therapeutische opties is preventie een topprioriteit.
Silicose: ziekteverloop en prognose
De prognose van silicose hangt voornamelijk af van het begin van de symptomen. Een acute silicose eindigt meestal met de dood. De schuld is de snel voortschrijdende ademhalingszwakte. Chronische silicose breekt daarentegen meestal pas decennia uit na blootstelling aan kwartsstof. Als gevolg hiervan verkort longfibrose zelden de levensduur van de getroffenen. Silicose verergert echter meestal na verloop van tijd. Het kwartsstof is bijzonder gevoelig voor infecties van buitenaf. Daarom moeten ze zo snel mogelijk worden behandeld om extra ademhalingsmoeilijkheden te voorkomen.
Silicose en tuberculose
Silicose kan complicaties veroorzaken. Silicosepatiënten hebben ongeveer 30 keer meer kans om ziek te zijn met tuberculose (tbc). Als artsen zowel silicose als actieve tuberculose kunnen vertonen, spreken ze van silico-tuberculose. Als de persoon een eerdere tbc-infectie heeft, kan deze opnieuw worden geactiveerd door de kwartsstofdeeltjes.
Chronische obstructieve bronchitis en longemfyseem
Kwartsstof kan bovendien leiden tot verdere ziektes die het ademen bemoeilijken. Onder mijnwerkers met harde kolen komt chronische ontsteking van de luchtwegen veel voor. De luchtwegen kunnen zich niet langer voldoende ontdoen van pyrogeen silica. Dit veroorzaakt ontsteking, resulterend in verhoogde slijmproductie. De luchtpijp vernauwt (chronische obstructieve bronchitis). De getroffenen kunnen de lucht niet meer goed uitademen. Daarom blijven sommige longgebieden “overmatig opgeblazen”.
Cor pulmonale
Door het verharde longweefsel in een silicose kan het bloed niet langer gemakkelijk door de bloedvaten stromen. Als gevolg hiervan loopt het terug naar het hart. Vanwege de congestie is het hart beperkt in zijn functie, wat uiteindelijk leidt tot hartfalen. Artsen spreken van een cor pulmonale. Tekenen zijn onder meer het vasthouden van water in de benen, prominente halsaders en verminderde leverfunctie, omdat het bloed niet van daar naar het rechterhart kan wegvloeien. Plotselinge hartritmestoornissen kunnen zelfs tot de dood leiden.
Verdere gevolgen
Bovendien hebben silicosepatiënten tweemaal zoveel kans om longkanker te ontwikkelen als de algemene bevolking. Ook is het risico op bindweefselaandoeningen van het hele lichaam verhoogd. Het is een combinatie van silicose en chronische artritis (chronische polyartritis, reumatoïde artritis). Deze ziekte komt ook vaker voor in mijnwerkers.
Beroepsziekte silicose
Silicose vindt meestal plaats door beroepsmatige blootstelling en wordt daarom beschouwd als een beroepsziekte. Na de diagnose worden beroepsmatige en medische maatregelen genomen om de symptomen te verlichten. Als zieken ondanks deze maatregelen blijvende lichamelijke handicaps hebben en niet meer kunnen werken, wordt een pensioen uitgekeerd.
In 2013 werd van de 1497 vermoedelijke gevallen 768 silicose erkend als een beroepsziekte. Chronische obstructieve bronchitis en longemfyseem van ondergrondse mijnwerkers kunnen ook worden bevestigd als een beroepsziekte, zelfs als silicose nog niet aanwezig is.
Om silicose te voorkomen, moeten beschermende maatregelen worden genomen. Nat boren en goed geventileerde mijntunnels met een ontwikkeld afzuigsysteem verminderen de hoeveelheid kwartsstof in de lucht. Dit laatste speelt ook een belangrijke rol in de verwerkende industrie (bijvoorbeeld keramiek, glas). Het is in elk geval cruciaal om beschermende maskers tegen fijn stof te dragen. Zoals bij alle risicobeoordelingen is het raadzaam deel te nemen aan bedrijfsgeneeskundige onderzoeken. Alleen dan kan dat silicose vroeg worden herkend en behandeld.