Een ulcus cruris (open been) is een diepe en meestal slecht genezende wond op het onderbeen. De oorzaak is bloedsomloopstoornissen. Een onbehandelde beenzweer kan chronisch worden, de aandoeningen van de bloedsomloop kunnen levensbedreigend zijn. Een beenzweer wordt behandeld door de oorzaak van problemen met de bloedsomloop weg te nemen en medische aandacht te geven aan de wond. Lees hier alle belangrijke informatie over beenzweren.
Ulcus cruris: beschrijving
Ulcus cruris (“open been”) verwijst naar diepe en slecht genezende wonden op het onderbeen. De term Ulcus cruris komt uit het Latijn en betekent in het Duits Unterschenkelgeschwür (Ulcus = zweer, cruris = onderbeen). Bij normaal gebruik wordt een beenzweer vaak een open been genoemd. Ulcus cruris is het resultaat van een circulatiestoornis in de benen. Artsen onderscheiden verschillende vormen:
Ulcus cruris venosum
In de meeste gevallen worden stoornissen in de bloedsomloop geassocieerd met stoornissen in de veneuze bloedsomloop. Deze aandoening wordt chronische veneuze insufficiëntie genoemd. Artsen spreken in deze vorm van het open been van een beenzweer venosum. Het komt voornamelijk voor in het onderste deel van het onderbeen. Een veneuze beenzweer heeft in de meeste gevallen een zeer grote omvang en kan ook de benen volledig omvatten.
Ulcus cruris arteriosum
Minder vaak is vernauwing van de arteriële circulatie verantwoordelijk voor circulatiestoornissen (perifere vaatziekte, PAOD). Artsen spreken dan van een beenzweer. Het ontstaat in de meeste gevallen als gevolg van eenvoudig beenletsel. Deze kunnen niet goed genezen vanwege het gebrek aan toevoer van arterieel, zuurstofrijk bloed en ontbranden. Een ulcus cruris arteriosum komt meestal voor op de tenen of op de voetzool.
Ulcus cruris mixtum
Bovendien kan een open been ook worden veroorzaakt door een gelijktijdige vernauwing van beide bloedstromen – het veneuze en het arteriële vaatstelsel (ulcus cruris mixtum).
Ulcus cruris neoplasticum
De vierde vorm is de ulcus cruris neoplasticum. In deze vorm worden de wonden op het onderbeen veroorzaakt door kwaadaardige gezwellen.
Bovendien ontstaat vaak een beenzweer als gevolg van diabetes mellitus (diabetes). Artsen spreken ook van een diabetische voet.
Een onderbeenzweer als gevolg van stoornissen in de bloedsomloop komt relatief vaak voor. Het risico op het ontwikkelen van een beenzweer neemt aanzienlijk toe met de leeftijd. Mensen jonger dan 40 jaar worden zeer zelden getroffen, terwijl bij mensen ouder dan 80 beenulcera relatief vaak voorkomen. Mannen en vrouwen worden ongeveer even vaak getroffen.
Ulcus cruris: symptomen
De symptomen van een beenzweer kunnen enigszins variëren, afhankelijk van de aard van hun ontwikkeling. Klassiek heeft ulcus cruris diepe wonden die niet vanzelf genezen, net als andere verwondingen. Ze penetreren verschillende huidlagen en kunnen zelfs de botten bereiken. In de meeste gevallen zijn de wonden permanent vochtig en nat. Dit betekent dat van binnenuit een heldere, enigszins slijmerige vloeistof naar buiten komt. Deze vloeistof zorgt ervoor dat de omliggende huid zacht wordt. Artsen spreken van maceraties.
Een veneuze beenzweer bevindt zich meestal in het gebied van de enkel en vergroot in de richting van het onderbeen. Zo’n veneuze open been neemt vaak een zogenaamde galoshesvorm aan, waarbij de wond eenmaal rond het been windt.
Een veneuze zweer veroorzaakt in de meeste gevallen een constant gevoel van beklemming in de aangetaste ledematen. Aan de andere kant is pijn zeldzaam. De emigratie van rode bloedcellen uit de omgeving van de ulcus cruris zorgt ervoor dat de huid rond de wond vaak bruin wordt.
Arteriële open benen zijn in tegenstelling tot hun naam eerder in het gebied van de voeten dan de benen. Vooral gebruikelijk zijn arteriële zweren op de tenen en de voetzool. In tegenstelling tot ulcus cruris venosum wordt ulus cruris arteriosum geassocieerd met ernstige pijn in de benen. In het bijzonder treden deze op tijdens beweging of wanneer het been wordt opgeborgen. In een beenzweer zijn de voeten meestal ook koud en bleek.
Bij alle vormen van beenzweren kan de nagelgroei worden verstoord. Ook kunnen de teennagels verkleurd of bros zijn.
Symptomen van onjuiste zorg
De wonden in een beenzweer kunnen gemakkelijk geïnfecteerd raken, vooral als ze niet vakkundig worden verzorgd. Als de wonden open zijn of mogelijk vuil of stof bevatten, kunnen bacteriën of andere ziekteverwekkers gemakkelijk in de wond komen. Een bacteriële infectie leidt meestal tot ontstekingen. Ontstoken ulcus cruris manifesteert zich onder andere door een scherpe, vieze geur, die even onaangenaam is voor de getroffenen en hun omgeving.
Onjuiste behandeling compliceert vaak ulcus cruris. Veel patiënten geloven dat ze de wonden zelf kunnen behandelen met verschillende crèmes of zalven. Dit geneest een beenzweer echter niet. Het resultaat is vaak het tegenovergestelde: veel patiënten ontwikkelen een zogenaamde contactdermatitis. Dit is een allergische uitslag die wordt veroorzaakt door de ingrediënten van de crèmes. Contactdermatitis wordt gekenmerkt door roodheid, jeuk en / of verbranding van de aangetaste huid.
Ulcus cruris: oorzaken en risicofactoren
Een beenzweer wordt veroorzaakt door een gebrek aan bloed in bepaalde delen van het lichaam. Want dit tekort aan verschillende oorzaken komt ter discussie. De meest voorkomende oorzaak van open been2 is een vernauwing van de veneuze vaten. Bovendien kan een vernauwing van de slagaders een open been veroorzaken. In zeldzame gevallen spelen andere factoren een rol bij de ontwikkeling van de ulcus cruris.
Veneuze oorzaken
Aderen worden bloedvaten genoemd die bloed terugvoeren van het lichaam naar het hart. Veneuze ulcera ontstaan als gevolg van chronische veneuze insufficiëntie (chronische veneuze insufficiëntie, CVI). Dit kan onder andere worden veroorzaakt door bloedstolsels in het diepe been en bekkenaderen (trombose).
In het geval van chronische veneuze insufficiëntie verwijden de aderen zich en breiden ze uit – waardoor spataderen ontstaan. Door de vergroting kan het bloed niet zo goed naar het hart worden getransporteerd. Als gevolg hiervan is er een stagnatie van het bloed in de aderen. Als gevolg hiervan hoopt water zich op in het omliggende weefsel en vormt zich oedeem. Als oedeem lang aanhoudt, kan verharding van het omliggende bindweefsel optreden. Artsen noemen dit een sclerose. Deze veranderingen voorzien het weefsel niet langer van voldoende zuurstof en voedingsstoffen die normaal door het bloed worden getransporteerd en door het lichaam worden verdeeld. Deze ondervoeding leidt na lange tijd tot voet- en beenzweren.
Alle gevolgen van trombose van het diepe been en bekkenaderen (zoals congestie, zwelling, veneuze beenzweren) zijn samengevat onder de term “posttrombotisch syndroom”.
Arteriële oorzaken
Slagaders zijn bloedvaten die bloed van het hart wegvoeren. Ze verspreiden zuurstof en voedingsstoffen in het lichaam. Verschillende factoren kunnen leiden tot afzettingen van kalk of bindweefsel op de wand van de slagaders. Deze arteriosclerose wordt arteriosclerose genoemd. Door verkalking wordt de binnendiameter van de slagaders smaller en komen er minder bloed en dus minder voedingsstoffen en zuurstof in het weefsel. Deze ondervoeding creëert ook een open been.
De belangrijkste risicofactor voor arteriosclerose is roken. Het bevordert de vorming van vaatafzettingen in alle vaten van het lichaam. Verdere risicofactoren voor arteriosclerose-gerelateerde beenzweren zijn hoge bloeddruk (hypertensie) en hoge bloedlipideniveaus (hyperlipidemie).
Andere oorzaken van beenzweren
Een andere risicofactor voor de ontwikkeling van een beenzweer is de diabetes mellitus diabetes mellitus. Er zijn verschillende factoren die de vorming van een beenzweer ondersteunen. Deze omvatten voornamelijk de verhoogde verkalking van de slagaders (arteriosclerose).
Diabetische polyneuropathie kan ook de ontwikkeling van ulcus cruris ondersteunen. Deze diabetes-gerelateerde zenuwbeschadiging treft vooral de zenuwen in de voeten: hierdoor gaat de gevoeligheid in de voeten en benen verloren. De vaak resulterende verkeerde positie van de voeten bevordert de vorming van wonden. Als deze slecht genezen of als er steeds weer nieuwe zweren ontstaan, kan zich een beenzweer vormen.
Ulcus cruris: onderzoeken en diagnose
Als u vermoedt dat een beenzweer ontstaat of al bestaat, is de huisarts of een dermatoloog de juiste persoon om contact op te nemen. De meeste hiervan herkennen een beenzweer op het eerste gezicht. Bij het kiezen van de juiste therapie is het echter belangrijk om te weten wat de exacte oorzaak van de ulcus cruris is. Daarom vindt allereerst een gedetailleerd overzicht van de medische geschiedenis (anamnese) plaats. Daarbij moet u uw klachten en lichamelijke veranderingen die u hebt opgemerkt zo nauwkeurig mogelijk aan de arts beschrijven. De arts kan ook vragen stellen zoals:
- Heb je in het verleden ooit soortgelijke symptomen gehad?
- Heb je beperkingen op je prestaties opgemerkt, stop je bijvoorbeeld vaker dan voorheen?
- Heb je de indruk dat de wond groter of kleiner is geworden of hetzelfde is gebleven?
Na een grondig onderzoek van de pijnlijke plek, kan de arts een Doppler-echografie uitvoeren, een vorm van echografie die veneuze en arteriële bloedstroomcondities weergeeft. Als de oorzaak van de beenzweer in een verminderde bloedstroom ligt, kan de arts dit direct in de Doppler-echografie detecteren.
De reden voor een verminderde bloedstroom kan anders zijn. In veel gevallen is de bloedsomloopstoornis te wijten aan bloedstolsels in de aderen. Dergelijke tromboses kunnen worden gedetecteerd door middel van een röntgenonderzoek waarbij vooraf een contrastmiddel wordt geïnjecteerd. Een dergelijk röntgencontrastonderzoek is onschadelijk. Na het bespuiten van het contrastmiddel kan dit mogelijk leiden tot koude gevoelens. Misselijkheid komt ook af en toe voor. Deze symptomen verdwijnen binnen enkele uren.
Er wordt ook routinematig een bloedtest gedaan. Met hun hulp kan bijvoorbeeld worden opgehelderd of er een diabetes mellitus (diabetes mellitus) of een stollingsstoornis bestaat. De evaluatie van het bloedmonster duurt meestal enkele dagen. Als alle andere onderzoeken op een open been wijzen, wordt de behandeling gestart vóór de definitieve evaluatie van het bloedmonster.
Als er een vermoeden bestaat van infectie van de ulcus cruris, bijvoorbeeld met bacteriën, neemt de arts ook een uitstrijkje van de wond. Dit monster wordt in het laboratorium onderzocht. Het kan aanwijzingen geven over de oorzaak van de ontsteking.
In zeldzame gevallen kan een spinale ei (een vorm van huidkanker) de oorzaak zijn van een beenzweer. Dit kan worden opgehelderd door middel van een weefselmonster (biopsie).
Ulcus cruris: behandeling
De behandeling van een beenzweer is vaak moeilijk en vervelend. Het doel van de behandeling is vooral om de oorzaken van de ulcus cruris te elimineren, dus meestal om de verstoorde bloedreflux te verbeteren. Bovendien moet de wond worden behandeld zodat deze snel geneest. Last but not least moet een extra infectie worden voorkomen. De therapie van de ulcus cruris duurt meestal enkele weken. Zelfs na voltooiing van de therapie moeten regelmatige controles door de arts worden voortgezet.
Verbetering van de bloedstroom
De verbetering van de bloedstroom wordt in de meeste gevallen aanvankelijk geprobeerd door drukverbanden. Deze verhogen de druk in de bloedvaten en zorgen ervoor dat het bloed weer sneller stroomt. Deze verbanden kunnen regelmatig worden aangebracht door een arts of een medisch assistent. Getroffen patiënten kunnen ook zelf zo’n verband maken nadat ze hebben geleerd hoe het moet.
Bovendien moeten mensen met een beenzweer veel bewegen. Dit stimuleert ook de bloedstroom en voorkomt dat bloed zich ophoopt in het onderbeen.
wondreiniging
De behandeling van de open wond wordt gedaan door de arts. De wond moet regelmatig worden gereinigd en gedesinfecteerd. Dit gebeurt ofwel met speciale zalven, die de bedekkingen op de wond oplossen (fibrinolytische zalven), of door middel van de zogenaamde curettage. Tijdens curettage verwijdert de arts de pads met een scherpe lepel en reinigt de wond. Vervolgens worden enveloppen met antiseptische middelen aangebracht. Hierdoor moet de wond kiemvrij worden gehouden. Voor zwaar huilende wonden worden vochtige enveloppen met zoutoplossing gebruikt.
Bij chronische wonden vindt een zogenaamde vochtige wondbehandeling plaats. Er zijn verschillende edities beschikbaar. Deze pads houden de wond vrij van ziekteverwekkers en vuil en bevorderen de regeneratie van de omliggende huid. Vochtige wondverbanden verbeteren eerder de genezing dan een volledig droge behandeling.
Wondreiniging met vliegenlarven
Een zeer effectieve behandeling van ulcus cruris is de bio-enzymatische wondreiniging met vliegenlarven. Hier worden 100 tot 200 vliegenlarven gedurende twee tot drie dagen in een poreuze zak op de zweer geplaatst. De larven voeden zich met dood weefsel dat ze eerder hebben ontdooid door hun speeksel. Levende weefsels vallen de larven niet aan. Vooral bij slecht genezende, geïnfecteerde wonden die niet reageren op antibiotica, wordt deze methode aanbevolen.
Operationele maatregelen
In een beenzweer kunnen chirurgische methoden ook worden gebruikt om de wond te reinigen, puin te verwijderen, de veneuze bloedstroom te verbeteren en de wondgenezing te versnellen. Spataderen die op de beenzweer lopen, kunnen bijvoorbeeld operatief worden verwijderd. Als alternatief kunnen ze ook worden sclerose (sclerotherapie).
Voor arteriële beenzweren kan een chirurgische behandeling in de vorm van een bypass-operatie helpen. Het vernauwde of gesloten vatgedeelte wordt overbrugd door een deel van het vat vanuit een andere locatie in het lichaam, die daar niet absoluut noodzakelijk is, naar het versmalde gedeelte te verplaatsen.
Sommige beenzweren kunnen ook sneller worden genezen door chirurgische huidtransplantatie.
drugs
In het geval van een bijzonder hardnekkige onderbeenzweer, kan aanvullende medicatie worden verstrekt door de Ulcus-cruris-therapie. Dit medicijn, dat groeifactoren bevat, is voorgeschreven. Dit ondersteunt ook wondregeneratie. Antibiotica worden voorgeschreven als er een extra bacteriële infectie is.
Cortison bij contactdermatitis
Patiënten voorzien hun open benen vaak zelf van verschillende crèmes. Niet zelden ontwikkelt zich een allergische reactie (zogenaamde contactdermatitis). Deze allergische reactie kan binnen enkele dagen worden verminderd met behulp van lokale cortisontherapie (cortisone-bevattende crème).
Ulcus cruris: ziekteverloop en prognose
De prognose van een beenzweer hangt af van de ernst van de symptomen, het type zweer en de individuele aandoeningen. Over het algemeen geneest een veneus open been beter dan een arteriële ulcus cruris. Het is echter waarschijnlijker dat ulus cruris venosum zich binnen korte tijd opnieuw zal vormen. Het risico op terugval kan worden verminderd door de vervolgbehandeling van de beenzweer consequent uit te voeren. Dit betekent in het bijzonder dat getroffen personen meer bewegen en de compressietherapie voortzetten, zelfs na genezing van de ulcus cruris.
Met een consistente therapie geneest een beenzweer vaak volledig binnen een paar maanden. Vooral bij ouderen kan genezing echter vele jaren duren. Oudere mensen hebben over het algemeen meer risicofactoren voor beenzweren dan jongere mensen. Bovendien is de regeneratiecapaciteit van de huid bij oudere mensen vaak al beperkt. Tot overmaat van ramp volgen veel oudere mensen niet consequent een therapie die de genezing vertraagt.
Hoe langer een ulcus cruris onbehandeld blijft, hoe groter het risico op ernstige gevolgen. Vooral bij arteriële ulcus cruris bestaat het risico dat het weefsel sterft (necrose). In ernstige gevallen kan het nodig zijn om aangetaste tenen of benen te amputeren om verspreiding van necrose te voorkomen. Bepaalde individuele aandoeningen verhogen bovendien het risico op amputatie als gevolg van ulcus cruris. Deze omvatten voornamelijk roken of slecht aangepaste bloedsuikerspiegel bij diabetes mellitus.
Hoe een beenzweer te voorkomen en de prognose te verbeteren
U kunt een beenzweer op verschillende manieren voorkomen of de prognose van een bestaande beenzweer verbeteren.
Voor een veneuze beenzweer is compressietherapie bijzonder belangrijk. Het dragen van compressieverbanden of compressiekousen verbetert de bloedstroom en prognose aanzienlijk. Bezorgde personen moeten ook veel bewegen om de bloedcirculatie te stimuleren. Voor zittende activiteiten moet u regelmatig kleine pauzes nemen om te bewegen. Indien mogelijk kunt u zitten met uw benen over uw hart terwijl u zit. Dit verbetert ook de bloedstroom. Wanneer u staat, moet u van tijd tot tijd van positie veranderen. Zwaarlijvige mensen moeten dringend hun lichaamsgewicht verminderen.
Roken is de belangrijkste factor bij arteriële beenzweren. Roken verhoogt het risico op het ontwikkelen van een beenzweer aanzienlijk. Voor degenen die al getroffen zijn, vertraagt roken de genezing en verhoogt het de terugval. Zelfs met een arteriële ulcus cruris is het belangrijk om uw eigen lichaamsgewicht te verminderen en regelmatig te bewegen. Het is ook belangrijk om schoenen te dragen waarin de voeten comfortabel aanvoelen en niet bekneld raken. Voorzichtigheid is geboden tijdens voetverzorging om verwonding van de voeten te voorkomen. Met name moeten diabetici regelmatig naar medische voetverzorging gaan om het risico daarvoor te verminderen Ulcus cruris verlagen.