Sociale fobie is een van de angststoornissen. De betrokken personen zijn bang zichzelf in het openbaar voor schut te zetten of aandacht te trekken. Ze lijden onder de constante angst om negatief geëvalueerd te worden door hun medemensen. De sociale fobie is een enorme last voor de getroffenen en onbehandelde leidt tot sociaal isolement. Lees hier alle belangrijke informatie over sociale fobie.
Sociale fobie: beschrijving
Mensen met een sociale fobie willen heel graag de aandacht trekken, zij het door gedrag of angstsymptomen zoals zweten of blozen (erytrofobie). Ze vrezen door anderen te worden bekeken, gedenigreerd of uitgelachen. Het contact met andere mensen is een kwelling voor hen, deze angst is vooral uitgesproken in contact met het andere geslacht.
Het vermijden van sociale situaties heeft verstrekkende gevolgen. Mensen die bijvoorbeeld bang zijn om hun blazen te legen in openbare toiletten (paruesis), durven vaak niet langer hun huis te verlaten. Dit fenomeen wordt ook “verlegen blaas” genoemd en komt bij veel patiënten met een sociale fobie voor. De slachtoffers leven erg eenzaam en nemen nauwelijks deel aan recreatieve activiteiten.
In veel gevallen beïnvloedt sociale fobie ook het beroepsleven. Kansen voor vooruitgang of een verandering van baan worden niet waargenomen uit angst voor mensen die hen vreemd zijn. Sommige mensen met sociale fobie kunnen helemaal geen baan uitoefenen. Als de sociale fobie wordt uitgesproken, leidt dit tot volledig sociaal isolement.
Uit angst voor de ogen van anderen, gedragen de getroffenen zich vaak vreemd en prikkelen ze wat ze het minst willen: aandacht. Ze worden bijvoorbeeld tot zwijgen gebracht in de samenleving of gaan eten om niet te worden bekeken. Haar concentratie is erop gericht zichzelf niet voor schut te zetten, evenals de angst dat fysieke symptomen haar onzekerheid kunnen onthullen. Normaal eten of een toespraak houden wordt onmogelijk onder deze omstandigheden
Hoeveel mensen worden getroffen door sociale fobie?
In de bevolking lijdt ongeveer twee procent aan een sociale fobie. Het komt bijna twee keer zo vaak voor bij vrouwen als bij mannen. De sociale fobieën beginnen meestal in de adolescentie en jonge volwassenheid. Een sociale fobie heeft niets te maken met “normale” verlegenheid, de impact op het sociale leven van de patiënt is veel moeilijker.
In ongeveer 60 procent van de gevallen komt sociale fobie voor in combinatie met andere psychische stoornissen. De patiënten lijden ook aan andere angststoornissen, eetstoornissen of verslavingen. De helft lijdt tegelijkertijd aan een depressie.
Sociale fobie: symptomen
De volgende symptomen zijn aanwezig na de ICD-10-classificatie van psychische stoornissen bij een sociale fobie:
De getroffenen zijn erg bang om in het middelpunt van de belangstelling te staan of zichzelf voor schut te zetten. Daarom vermijden ze situaties waarin de angsten werkelijkheid kunnen worden.
De angsten hebben betrekking op sociale situaties, zoals uit eten gaan of spreken in het openbaar. Ze zijn bang om zich aan te sluiten bij kleine groepen, bijvoorbeeld op feestjes of in klaslokalen, maar ook om kennissen in het openbaar te ontmoeten.
Fysieke symptomen zijn blozen of beven, angst voor braken en urinaire of fecale urgentie. Mensen met sociale fobie maken zich grote zorgen dat anderen deze symptomen opmerken. Omdat ze zich sterk op de fysieke symptomen concentreren, worden ze zelfs nog sterker.
De getroffenen hebben veel last van de angstsymptomen en de gevolgen van vermijdingsgedrag. Hoewel ze weten dat de angst overdreven is, kunnen ze hun gedrag niet zelf veranderen.
Sociale fobie: oorzaken en risicofactoren
Hoe een sociale fobie ontstaat, zijn er verschillende verklarende benaderingen. Uiteindelijk kan men ervan uitgaan dat veel factoren op elkaar inwerken. Een deel draagt waarschijnlijk bij aan de erfelijke eigenschappen. Het milieu heeft echter de grootste impact op het ontstaan van sociale fobie.
Sociale fobie: sociale angst als een leerproces
Veel patiënten beschrijven dat je op jonge leeftijd werd geplaagd en publiekelijk vernederd. In contact met andere mensen zijn ze bang om te worden gedevalueerd. Een zekere mate van angst kan ook toekomstige situaties helpen voorkomen. Ze blijven terugtrekken.
Zelfs kinderen die geremd zijn in hun gedrag, hebben later een hoger risico op het ontwikkelen van een sociale fobie. Geremde kinderen worden snel overweldigd door onbekende situaties en trekken zich terug. Dergelijk gedrag kan ook door de ouders door de kinderen worden overgenomen. Als de ouders nogal angstig zijn en deze geïsoleerd leven, leert het kind vroeg de angst voor sociale contacten en onbekende situaties. Wanneer sociale fobie zich in gezinnen ophoopt, is het dus moeilijk om te bepalen of sociale angst is geërfd of geleerd.
Sociale fobie: negatieve gedachten
Mensen met een sociale fobie hebben constant te maken met hun angsten. Ze voelen zich snel geobserveerd en vermoeden vaak een devaluatie van hun persoon achter de reacties van andere mensen. Ze zien zichzelf als superkritisch. Ze stellen vaak hoge eisen aan zichzelf, waaraan ze geen recht kunnen doen. Een veel voorkomende gedachte van mensen met sociale fobie is: “De andere mensen zien dat ik onhandig / dom / slecht ben”. Het effect van gênante situaties op anderen overschat de getroffenen. Ze nemen bijvoorbeeld aan dat ze veracht worden en dat ze nooit meer in staat zullen zijn om een bepaald mens onder ogen te zien. Dergelijke negatieve gedachten kunnen sociale angst veroorzaken en vervolgens handhaven.
Sociale fobie: traumatische ervaringen
Traumatische jeugdervaringen zijn in feite een risicofactor voor psychische problemen. Dit geldt ook voor de sociale fobie. Vroege verlieservaringen, zoals de dood van een ouder of scheiding, kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van overmatige angst. Verwaarlozing of mishandeling zijn verdere risicofactoren voor een sociale fobie. Vroeg geleerde ongunstige coping-mechanismen blijven dan vaak bestaan tot in de volwassenheid.
Sociale fobie: onderzoeken en diagnose
Sociale fobie heeft een zeer negatieve impact op de getroffenen. Daarom is het belangrijk om op tijd een arts of psycholoog of therapeut te bezoeken. De arts zal eerst een lichamelijk onderzoek uitvoeren om te controleren of fysieke oorzaken verantwoordelijk kunnen zijn voor de symptomen.
Om een sociale fobie te diagnosticeren, zal de arts of therapeut speciale vragenlijsten met de patiënt doornemen. Hij stelt de patiënt enkele vragen voor de beoordelingsprocedure door derden. Zelfevaluatieprocedures kunnen alleen door de patiënt worden voltooid. Ze geven een uitgebreid beeld van de klachten van de patiënt en helpen de therapeut om een juiste diagnose te stellen. De volgende vragen kunnen de arts of therapeut stellen:
- Ben je bang om in het openbaar te spreken?
- Ben je bang om in het middelpunt van de belangstelling te staan?
- Ben je bang om lid te worden van kleine groepen?
- Ben je bang om voor andere mensen te blozen?
Na de diagnose informeert de arts of therapeut de patiënt over mogelijke behandelingen met psychotherapie en medicijnen.
Sociale fobie: behandeling
Een sociale fobie wordt behandeld met psychotherapie en medicatie. Experts bevelen vooral cognitieve gedragstherapie aan. Psychodynamische psychotherapie kan worden gebruikt als cognitieve gedragstherapie niet succesvol was.
Sociale fobie: cognitieve gedragstherapie
Aan het begin van de therapie wordt de patiënt uitgebreid geïnformeerd over de sociale fobie (psycho-educatie). De therapeut legt de getroffen persoon uit welke factoren bijdragen aan de ontwikkeling en instandhouding van de aandoening en welke rol onrealistische eisen en gedachten, evenals het vermijdingsgedrag, spelen.
Verander negatieve gedachten
De volgende stap van de therapie is het beoordelen en wijzigen van ongunstige gedachten (cognitieve herstructurering). De therapeut onderzoekt bijvoorbeeld de gedachten van de patiënt met betrekking tot de evaluatie door anderen. Kan de persoon echt weten hoe andere mensen over hem denken? Kan hij er zeker van zijn dat anderen zijn gedrag beschamend vinden?
Bij veel patiënten vervallen dergelijke gedachten automatisch, zodat ze zich er niet van bewust zijn. De therapeut traint de patiënt om onrealistische en aan angst gerelateerde gedachten te herkennen. Alleen dan kan hij zijn gedachten veranderen. De therapeut motiveert vervolgens de patiënt om realistische denkpatronen te vinden die minder bedreigend zijn.
rollenspel
In het verdere verloop van de therapie ligt de nadruk op rollenspellen, die de confrontatie met angsten dienen. Veel patiënten zijn vergeten hoe ze met de tijd moeten omgaan omdat ze sociale situaties hebben vermeden. Rollenspel herschept echte situaties. Het is gebruikelijk dat de patiënt een toespraak houdt voor de andere deelnemers. Op deze manier ontwikkelt de patiënt competenties die hem veiliger moeten maken in sociale interactie.
Confrontatie met angsten
De volgende fase van confrontatie met de angsten van de patiënt vindt plaats buiten een kliniek of praktijk (belichtingstherapie). In het openbaar moeten de slachtoffers voor hen in onaangename en gênante situaties terechtkomen. De uitdagingen worden langzaam groter.
Bij de blootstelling ervaren patiënten vaak dat de gevreesde reacties niet optreden. De andere mensen reageren neutraal of zelfs positief op hen. Net als bij andere angststoornissen, zijn het idee en de angstgedachten veel slechter dan de realiteit. Met dit besef kunnen de getroffenen de sociale fobie overwinnen.
Sociale fobie: psychodynamische psychotherapie
Psychodynamische psychotherapie richt zich op onopgeloste conflicten die kunnen bijdragen aan sociale fobie. Vooral relatieconflicten kunnen een trigger zijn.
Hoewel de getroffenen erkenning zoeken, zijn ze zo bang voor afwijzing en vernedering dat normaal contact onmogelijk wordt. De angst om hun onzekerheid te onthullen door te blozen of te trillen leidt vaak tot een relatiebreuk. Als onderdeel van een psychodynamische psychotherapie onderzoeken therapeut en patiënt hoe dit ongunstige relatiepatroon is ontstaan en welk doel het heeft vervuld. Sommige patiënten laten bijvoorbeeld zien dat de oorsprong ligt in de buitensporige eisen van hun eigen familie. Het niet voldoen aan deze eisen kan een levenslange last worden en zich verspreiden naar andere mensen en situaties.
Sociale fobie: medicijnen
Sociale fobie wordt meestal behandeld met selectieve serotonine of norepinefrine heropname remmers (SSRI’s / SNRI’s), zoals paroxetine of venlafaxine. Ze voorkomen dat de boodschappers serotonine of noradrenaline snel worden verwijderd van hun plaats van handeling. Het duurt echter ongeveer twee tot vier weken om een effect te laten zien. Nadat de symptomen zijn verbeterd, wordt het medicijn nog enkele weken voorgeschreven om terugval te voorkomen. Ongewenste bijwerkingen zijn rusteloosheid, misselijkheid en seksuele disfunctie.
Sociale fobie: andere behandelingen
Ontspanningstechnieken helpen de getroffenen hun constante spanning te verminderen. Meestal wordt de progressieve spierontspanning van Jacobson aanbevolen. Bij deze methode wordt het hele lichaam actief ontspannen door ademhalingsoefeningen en de ontspanning en ontspanning van spieren.
Als patiënten naast sociale fobie aan andere psychische aandoeningen lijden, zoals depressie, moeten ze ook worden behandeld.
Sociale fobie: ziekteverloop en prognose
Onbehandeld, sociale fobie is in veel gevallen chronisch. Hoe eerder de sociale fobie zich heeft ontwikkeld, hoe slechter de prognose. Getroffen en ontwikkelen vervolgens meer voorkomende psychische stoornissen, vooral depressie en verslavingen. Zowel professioneel als in de particuliere interpersoonlijke sector beperkt een sociale fobie de getroffenen ernstig. Als het lijden te hoog is, bestaat het risico dat de getroffenen hun eigen leven nemen.
Met een professionele behandeling hebben de getroffenen een goede kans op een positieve loop. Vooral voor cognitieve gedragstherapie zijn er goede aanwijzingen voor werkzaamheid, zelfs als de sociale fobie bestaat al enige tijd.