tuberculose

Tuberculose Kort overzicht

• beschrijving: Te melden bacteriële infectieziekte. Beïnvloedt vooral de longen, maar ook botten, darmen en andere organen
• besmetting: Meestal door druppelinfectie via de longen, maar ook via het spijsverteringskanaal of huidletsels. Slechts één op de tien mensen ontwikkelt symptomen
• symptomen: Koorts, hoesten, nachtelijk zweten, gewichtsverlies, vermoeidheid, in het latere stadium bloederig sputum
• In het bijzonder in gevaar: Mensen met een zwak immuunsysteem, b.v. HIV-patiënten, mensen die immunosuppressiva gebruiken, daklozen, ondervoed, kinderen, verslavingspatiënten
• diagnose: Antilichaamtest op de huid, bloedonderzoek, röntgenfoto’s, directe bacteriële detectie
• behandeling: Speciale antibiotica, moeilijke behandeling voor resistente bacteriestammen
• voorspelling: Bij verder gezonde patiënten zijn er goede kansen op herstel als de ziekte vroeg wordt ontdekt.

Tuberculose: beschrijving

Tuberculose (tuberculose) wordt veroorzaakt door staafvormige bacteriën die mycobacteriën worden genoemd. Het treft vooral de longen, maar kan ook andere organen aantasten.

In de meeste gevallen slaagt het lichaam erin de ziekteverwekkers met succes te beheersen of onschadelijk te maken door inkapseling. Slechts in ongeveer tien procent van de gevallen breekt tuberculose daadwerkelijk uit. Symptomen zijn onder meer koorts, vermoeidheid, nachtelijk zweten en gewichtsverlies. Later ook bloederige hoest en kortademigheid.

In het verleden werd de ziekte ook wel consumptie genoemd, omdat mensen zonder effectieve behandeling hun lichaam zeer snel verliezen.

Tuberculose – zo raak je betrokken

Tuberculose werd lang als bijna uitgestorven beschouwd in westerse geïndustrialiseerde landen. In de afgelopen jaren is de ziekte vaker voorgekomen door de instroom van zieken, bijvoorbeeld uit Oost-Europese landen.

Hoe komen de bacteriën in het lichaam?

De tuberculose-overdracht vindt plaats via verschillende routes:

Infectie via de adem: Veruit het grootste deel van de patiënten raakt geïnfecteerd wanneer besmettelijke microdroplets de longen binnendringen met de lucht die ze inademen. De bacteriën worden door niezen of opgehoest door patiënten met zogenaamde open tuberculose. Open tuberculose betekent dat de foci van infectie in de longen niet zijn ingekapseld, maar open staan ​​voor de bronchiën.

Infectie via het spijsverteringskanaal: De bacteriën kunnen ook het lichaam binnendringen via het spijsverteringskanaal. De veroorzaker van rundertuberculose, Mycobacterium bovis, kan bijvoorbeeld op de mens worden overgedragen via rauwe melk van zieke koeien.

Infectie via de huid: Een ander transmissiepad is huidletsel, waardoor de tuberculose-pathogeen het lichaam binnenkomt.

Hoe besmettelijk is tuberculose?

TBC is minder besmettelijk dan andere infectieziekten zoals griep. Slechts één op de tien besmette mensen sterft daadwerkelijk aan de ziekte. Of men ziek wordt na het contact met een besmette persoon hangt vooral af van twee factoren:

• hoeveel ziekteverwekkers de patiënt heeft afgescheiden
• hoe krachtig je eigen immuunsysteem is

De incubatietijd van tuberculose kan weken tot maanden zijn.

Tuberculose: symptomen

De symptomen van tuberculose en de symptomen die een tuberculosepatiënt heeft, zijn afhankelijk van het stadium van de ziekte en de aangetaste organen.

Latente tuberculose

Na een tuberculose-infectie hebben patiënten vaak geen klachten. In de meeste gevallen slaagt het lichaam erin de bacteriën onder controle te houden. Dan zijn er geen symptomen van tuberculose. Deze aandoening wordt latente tuberculose genoemd.

Gesloten tuberculose

Bij mensen met een goede lichaamsafweer vormen de afweercellen rond de ontstekingshaarden een soort capsule. Er zijn nodulaire structuren die granulomen of knobbeltjes worden genoemd. De pathogenen kunnen nog steeds actief zijn in deze knobbeltjes, maar doen geen schade aan het lichaam. Later werden de knobbeltjes steeds littekender en verkalkt. Je kunt ze jaren later vaak op röntgenfoto’s zien. Deze vorm van geneeskunde wordt gesloten tuberculose genoemd.

primaire tuberculose

Bij ongeveer vijf tot tien procent van de patiënten kan het immuunsysteem van het lichaam de ziekteverwekker niet succesvol inkapselen. Vervolgens ontstaan ​​ontstekingsfoci in de longen en de nabijgelegen lymfeklieren. Deze vergroten. Deze aandoening wordt primaire tuberculose genoemd. Het proces is echter langzaam: meestal begint deze fase binnen twee jaar na infectie.

Vaak merken patiënten deze vorm van tuberculose ook niet op. Maar het kan ook verschillende klachten veroorzaken, zoals:

• koorts
• hoesten
• nachtelijk zweten
• anorexia
• gewichtsverlies
• vermoeidheid
• uitputting

Open tuberculose

Als de infectie zich in het lichaam verspreidt, vormen zich holten, zogenaamde grotten, in het longweefsel. Ze zijn gevuld met dode cellen en actieve tuberculosebacteriën (necrose, caseatie). Wanneer deze holtes doorbreken naar de bronchiën, wordt dit open tuberculose genoemd.

Dan treden typische tuberculose-symptomen op: de patiënt hoest slijm op, dat ook bloedig kan zijn. De ziekteverwekkers bereiken dan vaak in grote getale de ademlucht. Patiënten met open tuberculose zijn zeer besmettelijk.

Post-primaire tuberculose

Tuberculose kan lang in het lichaam blijven bestaan ​​zonder symptomen te veroorzaken. De ziekte kan echter ook vele jaren na de eerste infectie beginnen of opnieuw opduiken. Dan spreekt men van een postprimaire tuberculose.

In ongeveer 80 procent van de gevallen beïnvloedt dit de longen. Soms verspreiden de pathogenen zich echter ook door de bloedbaan. Er zijn de kleinste ontstekingen in andere organen, zogenaamde “minimale laesies”.

De meeste hiervan zijn borstspier, lymfeklieren, botten en gewrichten. Maar ook spijsverteringskanaal, huid en geslachtsorganen kunnen worden aangetast.

Tuberculose buiten het longweefsel

Hoewel ze meestal in de longen zitten, kunnen tuberculosepathogenen organen en weefsels in het hele lichaam infecteren. Er zijn heel verschillende symptomen.

Lung root: Daar, waar de bronchiën de longen binnendringen (longwortel, Lungenhilus), zitten vooral veel lymfeklieren. Wanneer ze worden aangevallen door tuberculosebacteriën, zwellen ze op en drukken ze de aangrenzende luchtwegen samen.

Het onderliggende longweefsel wordt afgesneden van de luchttoevoer en zakt in. Als het geventileerde longgebied groot is, lijdt de patiënt merkbaar aan kortademigheid.

borstvlies: In gevallen van tuberculose van het borstvlies (pleuritis tuberculosa), hebben de getroffenen meestal pijn bij het ademen. In een “natte” pleuritis hoopt vloeistof zich op rond de longen, die de longen zo kunnen persen dat ademnood ontstaat.

miliaire tuberculose: Miliaire tuberculose is een tbc-infectie die niet alleen de longen aantast, maar ook de hersenvliezen, lever, milt, nieren en ogen. Deze kleine, verspreid over het orgel, korrels grote ontstekingshaarden vormen. Ze doen denken aan gierstkorrels, Latin Milium. In Duitsland is deze vorm zeldzaam, maar treft vaker kinderen of mensen met een verzwakt immuunsysteem.

De tuberculose-symptomen zijn dan niet-specifiek. Dit betekent dat ze ook bij veel andere ziekten kunnen worden gevonden en niet typisch zijn voor tuberculose. Deze omvatten koorts, hoofdpijn, een stijve nek en wazig zien.

Darmtuberculose: Met de darmtuberculose worden de patiënten voornamelijk besmet door de consumptie van besmette rauwe koemelk.

Naast griepachtige symptomen zijn er symptomen die doen denken aan een chronische inflammatoire darmaandoening: diarree, buikpijn en gewichtsverlies. Vaak zit er ook bloed in de ontlasting. In het verdere verloop van peritonitis of gevaarlijke darmobstructie kan optreden.

Tuberculose van de huid: Een infectie van de huid met tuberculose pathogenen kan anders worden uitgedrukt. De meest voorkomende zijn platte, roodbruine huidletsels. Deze zijn vaak verhard en duidelijk voelbaar. De patiënt heeft echter geen pijn. Artsen spreken ook van de ziekte in dit ziektebeeld Lupus vulgaris.

Tuberculose van de urinewegen: Als de urinewegen door tuberculose worden aangetast, ontwikkelen zich ontstoken knobbeltjes in de nieren, urineleiders en blaas, die kunnen litteken en verkalkt.

Getroffen last van pijn bij het plassen en in de flanken. U kunt bloed of pus in de urine vinden. Door de knobbeltjes kan de urinewegen ook sluiten, zodat de urine achterblijft. De urinewegen kunnen blijvende schade oplopen.

Tuberculose van de geslachtsorganen: Bij vrouwen migreert een tuberculose-infectie van de geslachtsorganen meestal van de eileiders naar de baarmoeder. Vervolgens stopt de menstruatie vaak en kan de vrouw onvruchtbaar worden.

Bij mannen kan de epididymis worden besmet met tuberculosebacteriën. Deze zwellen pijnlijk op en zijn rood. De ziekte kan leiden tot onvruchtbaarheid.

Bot- en gewrichtstuberculose (spondylitis tuberculose): Een tuberculose van bot en gewricht manifesteert zich in zwelling en pijn in de gewrichten, maar vooral in de thoracale en lumbale wervelkolom. De patiënten voelen zich erg ziek.

Als het ontstekingsproces van deze tuberculose onbehandeld blijft, ontwikkelen zich abcessen. Er zijn zenuwstoornissen met tekenen van verlamming in de getroffen gebieden. Vaak wordt een ronde rug gevormd. In extreme gevallen buigt de wervelkolom naar achteren. Deze ernstige tuberculose-symptomen zijn zeer zeldzaam geworden dankzij goede behandelingsopties.

Tuberculose: oorzaken en risicofactoren

Met meer dan 95 procent is Mycobacterium tuberculosis de meest voorkomende oorzaak van tuberculose bij mensen. De ziekte breekt vooral uit bij mensen met een verzwakt immuunsysteem. Deze omvatten:

• HIV-geïnfecteerde, AIDS-patiënten
• chronisch ziek (bijvoorbeeld diabetici)
• Patiënten bij wie het immuunsysteem door geneesmiddelen wordt onderdrukt (bijvoorbeeld na een transplantatie)
• Drugsverslaafden, rokers en alcoholisten
• oudere mensen
• Diabetici en patiënten met nierfalen
• dakloze
• ondervoede
• Zuigelingen en kinderen jonger dan vier jaar

Migranten uit arme landen hebben vaker last van tuberculose. In de krappe vluchtelingenkampen is het risico op infectie bijzonder groot. Zelfs onder gevangenen is Tbc meer wijdverbreid dan in de rest van de bevolking.

Voor beide groepen is medische aandacht daarom gericht op een mogelijke verspreiding van tuberculose.

Tuberculose: diagnose en onderzoek

De tekenen van Tbc zijn slechts licht karakteristiek (niet-specifiek). In ongeveer 15 procent van de gevallen treden geen symptomen op. De infectie wordt daarom meestal per ongeluk ontdekt, bijvoorbeeld tijdens een controle bij de huisarts of specialist in interne geneeskunde.

Medische geschiedenis (anamnese)

Als er een vermoeden van tuberculose bestaat, zal de arts de patiënt vragen naar de symptomen die zich voordoen, bijvoorbeeld:

• Heeft u lichte koorts?
• Zweten jullie ’s nachts erg?
• Ben je de laatste tijd veel afgevallen?

Andere omstandigheden die tuberculose waarschijnlijker maken:

• vorige tuberculose-infectie. In dat geval kunnen slapende Tbc-bacteriën in het lichaam opnieuw zijn geactiveerd.
• Bekende tbc-gevallen in de buurt, dwz in de kring van familieleden en vrienden of op het werk (vooral op medisch gebied)
• Reis naar landen met een hogere verspreiding van tuberculose
• Reeds bestaande aandoeningen of medicijnen die het immuunsysteem verzwakken en daardoor een tuberculose-infectie bevorderen

Lichamelijk onderzoek

Omdat tuberculose meestal in de longen voorkomt, onderzoekt de arts ze door te luisteren en te tikken. In andere delen van het lichaam kunt u ook tekenen van consumptie vinden, zoals huidveranderingen of hoofdpijn over de laterale ribben of nieren.

Als een arts een tuberculose-infectie vermoedt, heeft hij een aantal andere onderzoeksopties beschikbaar die dit vermoeden kunnen bevestigen.

Tuberculose: testprocedure

Er zijn speciale tests die helpen bij het diagnosticeren van tuberculose.

Tuberculine huidtest (THT): In de tuberculinetest volgens Mendel-Mantoux injecteert de arts de patiënt een kleine hoeveelheid eiwit van de ziekteverwekker (tuberculine) onder de huid. Het immuunsysteem geïnfecteerd meestal na een paar weken heeft speciale antilichamen gevormd tegen de ziekteverwekker, wordt gevormd in tuberculose geïnfecteerd op de injectieplaats een rode verharding.

De test biedt echter geen bewijs voor of tegen een infectie. Als het te snel na de infectie optreedt, of als het immuunsysteem verzwakt is, zal het (nog) niet voldoende antilichamen aanmaken. De tuberculosehuidtest blijkt ondanks infectie negatief te zijn.

IGRA (Interferon Gamma Release Assay): In deze test wordt het bloed van de patiënten onderzocht. Als een persoon met tuberculose is geïnfecteerd, produceren speciale immuuncellen interferon-gamma, dat in dit onderzoek kan worden gedetecteerd.

De test is nauwkeuriger dan de huidtest. Artsen gebruiken het momenteel echter vooral naast de tuberculine huidtest (THT). Als zowel de huidtest als de IGRA-test negatief zijn, is consumptie zeer onwaarschijnlijk.

Directe detectie van pathogenen

Als de röntgenfoto bijvoorbeeld schaduwen in het longweefsel vertoont en de Tbc-tests positief zijn, moeten de tuberculosebacteriën direct worden gedetecteerd. Exsudaat (sputum), maagsap, urine, menstruatiebloed en hersenwater worden onderzocht. In sommige gevallen nemen artsen ook weefselmonsters van de longen of lymfeklieren (biopten).

Ook wordt onderzocht of de betreffende stam resistent is tegen bepaalde antibiotica. De directe detectie van pathogenen is echter complex en tijdrovend. Het kan tot twaalf weken duren voordat de resultaten beschikbaar zijn.

Lees meer over de verschillende testprocedures in het artikel Tuberculose-test.

Röntgenstraal

Een röntgenfoto van de thorax kan mogelijke ontstekingsbronnen onthullen. Bij primaire tuberculose verschijnen deze als ronde schaduwen. Als de hilum-lymfeklieren zijn geïnfecteerd, lijkt de schaduw op een schoorsteen. In een Miliar-TB kan de arts veel kleine puntjes herkennen.

Bovendien kan men op de foto vochtophoping zien, bijvoorbeeld in een aantasting van het borstvlies. Als een nieuwe Tbc-infectie wordt vermoed, maak dan op zijn vroegst na drie maanden een nieuwe opname. Zo kan het verloop van tuberculose worden beoordeeld.

CT (computertomografie)

Als u niets of slechts weinig op een röntgenfoto kunt detecteren, regelt de arts een CT-scan. Zo kunnen tuberculosebeslagen worden ontdekt, die bijvoorbeeld door het sleutelbeen worden bedekt. Ook voor ontstekingen elders in het lichaam (extrapulmonale tuberculose) zijn CT-afbeeldingen nuttig.

bloedonderzoek

Door een uitgebreid onderzoek van het bloed, controleert de arts waarden waarvan de verandering in het voordeel van de ziekte van een bepaald orgaan is. Bovendien kunnen bepaalde bloedspiegels, zoals CRP en witte bloedcellen, verhoogd zijn, wat duidt op ontsteking in het lichaam.

Tuberculose: behandeling

Dankzij antibiotica is tuberculose vandaag de dag te genezen. Desondanks kan de ziekte nog steeds ernstig zijn, vooral bij mensen met een verzwakt immuunsysteem.

Actieve tuberculose moet altijd worden behandeld. Spreken voor een actieve Tbc:

• Door ziekte veroorzaakte holte (grot) in de luchtwegen
• Ontstekingsfocus (te herkennen als een schaduw in de longen)
• Uitbreiding van een oude (reeds bekende) kachel met gereactiveerde tuberculose
• detectie van pathogenen

Intramurale behandeling en quarantaine

Wees extra voorzichtig met open tuberculose. Patiënten worden meestal in het ziekenhuis en in het ziekenhuis opgenomen. Als een effectieve tuberculose-therapie is gestart, kan de isolatie meestal na drie weken worden teruggedraaid. Daarna kan de getroffen persoon ook thuis worden verzorgd (polikliniek).

antibiotica

Tuberculose wordt voornamelijk behandeld met antibiotica, die bijzonder effectief zijn gebleken bij de behandeling van de ziekte. Ze worden antituberculotica genoemd. Aan het begin van de therapie worden vier medicijnen standaard voorgeschreven voor de eerste twee maanden:

• isoniazide
• rifampicine
• pyrazinamide
• ethambutol
• alternatief: streptomycine

Vervolgens worden twee antituberculosegeneesmiddelen, meestal rifampicine en isoniazide, gedurende nog eens vier maanden gegeven. Als de patiënt bijvoorbeeld een aandoening heeft zoals HIV die het immuunsysteem verzwakt of terugvalt, wordt de duur van de behandeling verlengd.

De behandeling van gecompliceerde tuberculose kan meer dan een jaar duren. Omdat de medicijnen bijwerkingen kunnen hebben, worden regelmatig medische controles van belangrijke bloedspiegels en orgaanfuncties uitgevoerd. Daarbij besteedt de arts bijzondere aandacht aan de lever, de nieren en de ogen.

cortisone

Als tuberculosepatiënten meninges, pericardium, peritoneum of ontstoken bijnieren hebben, geven artsen in eerste instantie extra corticosteroïden toe. Dit moet een overmatig ontstekingsproces worden onderdrukt.

Geneesmiddelen tegen hoest

In het geval van open longtuberculose geeft de arts ook medicijnen tegen hoest. Dit beschermt ook het milieu omdat de patiënt minder ziekteverwekkers in de lucht verspreidt.

chirurgie

In sommige gevallen faalt medicamenteuze tuberculosebehandeling onvoldoende of helemaal niet. Dit is bijvoorbeeld het geval bij zeer grote ontstekingsbronnen. Maar zelfs met bacteriële stammen die resistent zijn tegen medicijnen, kan een operatie nuttig zijn. Chirurgen proberen de tuberculeuze inflammatoire foci te verwijderen.

Begeleidende maatregelen

Degenen die aan tuberculose lijden, moeten alles vermijden dat het verloop van de ziekte kan verergeren. Dit omvat de consumptie van alcohol en tabak. Bovendien behandelen artsen naast tuberculose ook andere aandoeningen die tuberculose kunnen verergeren.

Tuberculose: ziekteverloop en prognose

Als een patiënt correct en op tijd wordt behandeld, is tuberculose meestal te genezen. Er zijn echter een paar factoren die het moeilijk maken om een ​​kind te behandelen.

Verzwakte patiënten

Als de patiënt lijdt aan chronische ziekten of een verzwakt immuunsysteem heeft, neemt de kans op genezing van tuberculose af. In ernstige gevallen kan er sprake zijn van longbloeding, instorting van de longen of bloedvergiftiging met ernstige orgaanschade.

Galopperende consumptie

Vooral gevaarlijk is de snelle dood van de ontstoken longgebieden, de zogenaamde “galopperende consumptie”. In dit geval wordt het longweefsel geelachtig en bros, daarom noemen professionals dit procescase. Als het dode materiaal vloeibaar wordt (smelt), kan de Tbc-kachel zich verspreiden.

Resistente pathogenen

Een bijzonder probleem wordt gevormd door TB-bacteriën die resistent zijn geworden tegen tuberculose-geneesmiddelen. In Duitsland wordt ongeveer twaalf procent van de gevallen van tuberculose momenteel veroorzaakt door ziekteverwekkers waarbij ten minste één geneesmiddel tegen tuberculose faalt.

In ongeveer twee procent van de gevallen zijn de bacteriën zelfs resistent tegen meerdere geneesmiddelen. Experts spreken dan van een multiresistentie. In deze gecompliceerde tuberculose moeten artsen dan hun toevlucht nemen tot het reserveren van middelen. De behandeling duurt anderhalf tot twee jaar.

Gebrek aan naleving

Voor het succes van therapie is het cruciaal dat de patiënt de voorgeschreven medicatie regelmatig en permanent neemt, zelfs als de bijwerkingen ongemakkelijk kunnen zijn. Anders zullen de ziekteverwekkers niet voldoende worden gedood en worden weerstanden sneller opgebouwd. Vanwege de lange duur van de behandeling en de bijwerkingen van sommige medicijnen, houden sommige patiënten zich niet aan hun behandelplan.

Isoleer contactpersonen

Het is vooral belangrijk om besmette patiënten tijdig te herkennen en te behandelen. In het bijzonder wordt in contact met een patiënt met een open tuberculose onmiddellijk geïsoleerd. Alleen wanneer drie onafhankelijke monsters van het sputum vrij zijn van ziekteverwekkers, wordt de isolatie verwijderd.

Preventieve behandeling

Na onbeschermd contact met een geïnfecteerde persoon is een preventieve behandeling met de antituberculosis isoniazide ook nuttig. Deze profylaxe duurt meestal drie tot zes maanden, op voorwaarde dat de TB-huidtests zijn mislukt. Als het testresultaat positief is, wordt het gedurende negen maanden preventief behandeld.

Deze maatregelen zijn met name van belang voor immunodeficiënties, kinderen en personen die in de nabije toekomst in risicovolle gebieden reizen.

Hygiënische maatregelen in contact met besmette personen

Strikte hygiënische maatregelen zijn belangrijk bij contact met patiënten met openlijke tuberculose. De contactpersonen / verpleegkundigen moeten handschoenen, jassen en een neus- en mondbescherming dragen.

verplichte registratie

Elke patiënt die tuberculose heeft en behandeling nodig heeft, wordt gemeld aan de gezondheidsafdeling. Daar worden persoonlijke gegevens geregistreerd en opgeslagen. Op deze manier moet de verspreiding van de ziekte vroegtijdig worden opgespoord en voorkomen.

Tuberculose: vaccinatie

In het tuberculose-vaccin wordt een verzwakte mycobacteriënstam in de huid geïnjecteerd. Sinds 1998 wordt het vaccin niet langer aanbevolen door de “Permanente vaccinatiecommissie in Duitsland. Omdat het risico om besmet te raken in dit land erg laag is.

Ook beschermt het vaccin niet betrouwbaar. Immers, vooral kinderen in risicogebieden hebben er baat bij: in geval van tuberculose zijn ze minder snel ziek.

Daarom wordt vaccinatie in sommige landen nog steeds aanbevolen. Lees meer over dit onderwerp in het artikel Tuberculose – vaccinatie.

Verdere informatie

richtlijnen

• S2k-richtlijn “Tuberculose bij volwassenen” van het Duitse Centrale Comité voor de bestrijding van tuberculose e.V. namens de Duitse Vereniging voor Pneumologie en Ademhalingsgeneeskunde e.V.