pokken

Pokken: beschrijving

Pokken (ook pokken of variola genoemd) is een voor mensen bedreigende, besmettelijke virale infectie. Het wordt veroorzaakt door verschillende subtypen van het variola-virus (van het geslacht Orthopoxviruses). De symptomen variëren van een mild verloop tot de vaak fatale “zwarte pokken”. De laatste gevallen van pokken deden zich voor in 1977, sindsdien zijn er geen nieuwe infecties gemeld.

Pokken wordt als zeer besmettelijk beschouwd. Ze worden overgedragen als druppeltjes en uitstrijkjes tussen mensen. Aanvankelijk klagen pokken-geïnfecteerde personen over griepachtige symptomen zoals koorts, lichaamspijnen en vermoeidheid. Daarna treedt de karakteristieke uitslag op, vooral op de armen, benen en gezicht.

Pokken: succesverhaal van vaccinatie

Vanwege het hoge infectierisico is de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) in 1967 gestart met een uitroeiingsprogramma voor pokken. De kern van het programma was een wereldwijde pokkenvaccinatie. Het had een effect: in Duitsland vond de laatste pokkenzaak plaats in 1972. In 1980 verklaarde de WHO de bevolking officieel vrij van pokken.

Niettemin worden pokkengevallen niet volledig uitgesloten in de toekomst. Experts zijn van mening dat bijvoorbeeld pokken weer kunnen worden vrijgegeven door laboratoriumongevallen. Geen onredelijke angst, want in de twee onderzoeksstations (Atlanta / VS, Kolzowo / Rusland), die nog steeds pokkenvirussen bevatten, waren er in het verleden al pokkenziekten. Het gebruik als biologisch wapen bij terroristische aanslagen is denkbaar. Om deze reden bestelden geïndustrialiseerde landen zoals de VS en Duitsland grote hoeveelheden vaccinaties tegen pokken na de aanslagen van 11 september 2001, om de bevolking te beschermen in geval van een terroristische aanval met pokken.

Afgezien van deze scenario’s voorspellen onderzoekers dat verschillende soorten dierenpokken kunnen veranderen en een bedreiging voor de mens kunnen vormen. Want vandaag is een besmetting met sommige soorten dierenpokken mogelijk. Tot nu toe zijn de symptomen echter mild en bedreigend voor mensen met een zwak immuunsysteem (zoals HIV). Het wordt vooral gevaarlijk wanneer pokken ernstige progressie door genetische modificatie veroorzaakt. Dit wordt bijvoorbeeld aangetoond door een uitbraak van apenpokken in Zaïre in 1997, die op grote schaal dreigde. Deze pokkenvorm was bijvoorbeeld besmettelijker dan bekend was bij apenpokken.

Pokken: symptomen

Tussen het tijdstip van infectie en het begin van de eerste symptomen (incubatietijd) zijn bladeren ongeveer zeven tot 19 dagen oud. Meestal verschijnen de eerste symptomen na ongeveer 14 dagen. Er zijn verschillende vormen van pokken, die verschillen in symptomen en de ernst van de klachten. De belangrijkste vormen van pokken zijn:

• Echte pokken (Variola major)
• Witte pokken (Variola minor)
• Apenpokken en koepokken
• Hemorragische pokken (“zwarte bladeren” of variola haemorrhagica)

Symptomen van echte pokken (Variola major)

In echte pokken begint de ziekte meestal verraderlijk. Allereerst verschijnen er niet-specifieke symptomen, omdat ze ook optreden bij een griepinfectie. Deze omvatten vooral hoge koorts tot 40 ° C, hoofd- en lichaamspijnen en een algemeen onvermogen om te presteren. Deze vroege symptomen duren ongeveer vier dagen in het geval van echte pokken.

Dan begint de typische pokkenuitslag (uitbarstingsfase) die ongeveer een tot drie weken duurt. Eerst vormen het gezicht en de armen en benen lichtrode vlekken die jeuken en langzaam veranderen in kleine knobbeltjes. Hieruit ontstaan ​​bellen, die eerst worden gevuld met een wondvocht, later met pus en vervolgens puisten worden genoemd. Na verloop van tijd drogen ze uit en laten ze een harde korst op de huid achter. De puisten kunnen misvormende littekens veroorzaken.

Als de korst loskomt, treedt er weer een sterke jeuk op. Bovendien is er tijdens deze ziektefase een golfvormig koortsverloop bij de getroffenen. Bovendien treden symptomen op als verwarring, desoriëntatie en wanen. Een derde van alle getroffenen sterft aan de echte pokken. Iedereen die de pokken heeft overleefd, is immuun voor verdere infectie met de echte pokken.

Symptomen van witte pokken (Variola minor)

De witte pokken (Variola minor) zijn aanzienlijk milder en korter dan de echte pokken. De klachten zijn minder uitgesproken en het sterftecijfer is slechts ongeveer één procent. Iedereen die aan witte pokken lijdt, heeft echter geen bescherming tegen infectie met de ziekteverwekker van echte pokken.

Symptomen van apenpokken en koepokken

In de afgelopen jaren zijn apen en koepokken vaker bij mensen gemeld. Deze twee pokken soorten worden niet primair op mensen overgedragen door apen of koeien, maar door huisdieren zoals katten of tamme huisratten. Apen en koepokken vertonen ook milde symptomen in vergelijking met de echte pokken. De getroffenen lijden ook aan griepachtige symptomen. Zelfs huiduitslag treedt op. Alleen geïsoleerde, scherp gedefinieerde puisten kunnen hier echter worden waargenomen.

Symptomen van hemorragische pokken

Als een zwarte pokken of variola haemorrhogica een bijzonder gevaarlijke vorm van de pokken genoemd, die wordt veroorzaakt door een ondersoort van het variola-virus. In deze vorm van pokken wordt de incubatietijd (= tijd vanaf infectie tot het optreden van symptomen) verkort. Binnen een paar dagen is er een uitgebreide, zware bloeding van de huid, slijmvliezen en inwendige organen. De meerderheid van de patiënten sterft binnen de eerste week van ziekte, vaak tijdens de eerste 48 uur.

Pokken: oorzaken en risicofactoren

De oorzaak van pokken is het variola-virus, dat tot de orthopoxvirussen behoort. Verschillen zijn voornamelijk de twee ondersoorten variola major (trigger van de echte pokken) en variola minor (trigger van witte pokken), die alleen mensen treffen. Bovendien zijn er andere soorten pokken, zoals de aap en de koepokken, die van het dier op de mens kunnen worden overgedragen.

Pokken: infectie

Pokken worden overgedragen van persoon tot persoon, meestal via speeksel. Hiervoor zijn de kleinste hoeveelheden speeksel, zoals die afkomstig van spraak, niezen of hoesten, voldoende (druppelinfectie). Pokkenvirussen kunnen echter een bepaalde tijd op oppervlakken overleven. Ze kunnen bijvoorbeeld ook worden uitgespreid over gerechten, beddengoed of handen (uitstrijkje).

Onmiddellijk na overdracht begint het virus te vermenigvuldigen. Ten eerste beïnvloedt het de plaats waar het het lichaam is binnengekomen. Dit is meestal de luchtwegen (luchtwegen), waar het virus het slijmvlies binnentreedt en van daar naar de lymfeklieren migreert. Daar kan het zich blijven vermenigvuldigen en de milt en het beenmerg binnendringen. Vanuit het beenmerg gaat het vervolgens door de bloedbaan in de huid en slijmvliezen. Dit leidt tot de typische huidveranderingen van de huid (exantheem) en de slijmvliezen (Enanthem).

In welk stadium van de ziekte zijn pokken besmettelijk?

Omdat zelfs kleine hoeveelheden virus voldoende zijn en de infectie ook plaatsvindt over de kleinste druppeltjes, wordt pokken als zeer besmettelijk beschouwd. Er is een risico op infectie ongeveer twee dagen voordat de uitslag optreedt totdat de laatste infectieuze korst na ongeveer drie weken valt. In het bijzonder zijn de met vloeistof gevulde puisten die zo typisch zijn voor pokken erg besmettelijk: wanneer ze barsten, komen er heel veel virussen plotseling vrij.

Overdracht van apenpokken en koepokken

Gevallen van apenpokken zijn de afgelopen jaren in de VS geïsoleerd. Het is een milde vorm van expressie in vergelijking met de echte pokken, die eigenlijk vooral bij apen voorkomt. In de VS werden knaagdieren en halve manen echter geïdentificeerd als zenders.

Gevallen van koepokken kwamen voor het laatst voor in 2009. Ook is koepokken een relatief onschadelijke vorm van pokken. Het Robert Koch Institute (RKI) had zich geïdentificeerd als een drager van tamme huisratten en katten.

Pokken: onderzoeken en diagnose

Kortom, pokken worden momenteel als uitgeroeid beschouwd. Een echte pokkenziekte is daarom momenteel uiterst onwaarschijnlijk. Een infectie met de mildere apenpokken en koepokken is echter niet uitgesloten.

Aangezien er momenteel geen gevallen van echte pokken zijn en slechts enkele gevallen van pokken overgedragen door dieren, is de kennis van deze ziekte in de medische wereld momenteel laag. Als u vermoedt dat pokken (momenteel alleen apenpokken en koepokken) daarom het juiste contact is een gespecialiseerde instelling zoals een instituut voor tropische geneeskunde en infectieziekten, In principe kunt u echter ook de huisarts informeren die, als er een redelijk vermoeden van een pokkenziekte is, verdere stappen zal zetten.

Wanneer u de arts bezoekt, wordt hier eerst de medische geschiedenis (anamnese) vastgelegd. U moet zo nauwkeurig mogelijk beschrijven welke symptomen bij u zijn opgetreden. Bovendien moet de arts proberen de oorzaak van de huidlaesies te achterhalen. Hiervoor kan hij vragen stellen zoals:

• Wanneer en waar was de laatste keer dat je naar het buitenland ging?
• Waar werk je of kom je in contact met potentieel risicovol materiaal (bijvoorbeeld in een testlab)?
• Heb je naast de uitslag nog andere symptomen opgemerkt?
• Heb je een kat of een rat als huisdier? Hebt u een ziekte in uw huisdier opgemerkt, bijvoorbeeld uitslag?

Na de anamnese vindt een lichamelijk onderzoek plaats. In het bijzonder worden de huidveranderingen overwogen. De echte pokken, apenpokken en koepokken vertonen karakteristieke huidveranderingen die het vermoeden kunnen onderbouwen. Verder onderzoek is echter nodig voor de diagnose van pokkenziekte:

Verder onderzoek

Om andere huidziekten uit te sluiten, moet het triggervirus direct worden gedetecteerd. De eenvoudigste en snelste manier om pokkenvirussen te detecteren is onder de elektronenmicroscoop. Hiervoor wordt een monster (biopsie) van de puisten, de korst of een afscheiding genomen.

Bovendien kan worden gedetecteerd in een bloedmonster uit het lichaam gevormde antilichamen (antilichamen) tegen pokken. Om het groeipotentieel van de pokkenvirussen te analyseren, kunnen ze bovendien worden gekweekt. Dit is echter alleen mogelijk in laboratoria die aan een bepaald beveiligingsniveau voldoen. Om individuele ondersoorten van het pokkenvirus te onderscheiden, is een elektronenmicroscoop of een bloedtest niet voldoende. Dit vereist speciale en zeer gecompliceerde procedures.

Pokken: behandeling

De oorzaak van pokken kan niet direct worden behandeld. De volgende maatregelen moeten als theoretische instructies worden beschouwd, aangezien pokken officieel als uitgeroeid worden beschouwd. Als een geval van pokken daadwerkelijk opnieuw optreedt, kunnen alleen de symptomen worden verlicht. De belangrijkste medische maatregel is het isolement van de betrokken persoon (quarantaine). Zieke mensen hebben mogelijk geen contact meer met de buitenwereld en andere mensen. Het appartement, de kleding en andere items die door de betrokken persoon worden gebruikt of aangeraakt, moeten worden gedesinfecteerd. In de eerste vier dagen na infectie kan een pokkenvaccin de ziekte voorkomen of op zijn minst verlichten.

De getroffenen moeten bedrust in acht nemen om het lichaam te beschermen. Ook belangrijk zijn een energierijk dieet en een hoge hydratatie. Voor koorts kunnen antipyretische medicijnen worden gebruikt. Of speciale antivirale middelen (antivirale middelen) de ziekte kunnen voorkomen, is niet zeker, omdat onderzoek naar pokkenvirussen al meer dan 20 jaar is verboden.

Zelfs tegen apenpokken en koepokken is er momenteel geen speciale behandeling. Hoewel de overdracht van deze twee ziekten van mens op mens tot nu toe niet is waargenomen, moet uit voorzorg de aangetaste huid worden bedekt en handschoenen worden gedragen tijdens de wondverzorging.

Pokken: ziekteverloop en prognose

Pathogenese en prognose bij pokken hangen voornamelijk af van de vorm van de ziekte, maar ook van de algemene gezondheid van de getroffen persoon. Ongeveer een derde van de getroffenen sterft aan de pokken. De zeldzame speciale vorm van hemorragische pokken (zwarte pokken) is nog gevaarlijker: het is dodelijk voor bijna alle getroffenen.

Aap en koepokken zijn meestal veel milder dan de echte pokken. Ze genezen meestal binnen drie tot vijf weken. Apen en koepokken kunnen echter ook gevaarlijk zijn voor mensen met een verzwakt immuunsysteem (zoals HIV of langdurige cortisontherapie).

Als de ziekte voorbij is, kan gevolgschade nog steeds achterblijven. Typisch zijn bijvoorbeeld de littekens op de huid, die zichtbaar zijn na een ziekte met pokken of een pokkenvaccin. Naast deze visuele smet kan echter ook schade zoals verlamming of doofheid worden achtergelaten – omdat de virussen ook het centrale zenuwstelsel aanvallen.

Preventie van pokken: het pokkenvaccin

De meest effectieve bescherming tegen pokken is het pokkenvaccin. Het pokkenvaccin is een levend vaccin. Dit betekent dat een gezond virus en geen dode viruscomponenten worden gegeven. Voor vaccinatie wordt het vacciniavirus gebruikt. Het is nauw verwant aan het variola-virus, maar veel minder gevaarlijk. Een vaccin tegen monkeypox en koepokken bestaat niet.

Het pokkenvaccin is momenteel maar niet gedaanomdat het potentieel ernstige bijwerkingen kan hebben en bovendien is er momenteel geen acute dreiging van pokken. Na de pokkenvaccinatie treden soms griepachtige symptomen op. Zeer zeldzaam zijn ernstige gevolgen zoals een door het vaccin geïnduceerde encefalitis (“postvakzinale encefalitis”). Ook zijn enkele fatale complicaties na vaccinatie gemeld.

Gewoonlijk wordt het vaccin in de bovenarm geïnjecteerd. Er vormt zich een puist. Deze puist geneest binnen een paar dagen en laat een litteken achter (pokkeninentingslitteken). In Duitsland werd het pokkenvaccin stopgezet in 1975, wereldwijd in 1980. Mensen die voor die tijd tegen pokken zijn ingeënt, hebben waarschijnlijk nog een resterende bescherming tegen pokken. Voor volledige bescherming zou het pokkenvaccin om de vijf tot tien jaar moeten worden ververst.

Mensen met een verzwakt immuunsysteem mogen niet worden gevaccineerd tegen pokken. Het vaccinvirus, dat veilig is voor een gezond persoon, kan ook ernstige complicaties voor u veroorzaken. Zelfs na een orgaantransplantatie of een langere cortisontherapie moet geen pokkenvaccinatie worden uitgevoerd, omdat het immuunsysteem dan te zwak is om de ziekteverwekker te bestrijden en een vaccinbescherming op te bouwen.

Het pokkenvaccin beschermt ook tegen het begin van de ziekte als het tot vier dagen na de infectie wordt toegediend. Mocht het daadwerkelijk weer uitkomen op een uitbraak van pokken, adviseert de WHO dan meteen een pokkenvaccin. Voor dit doel houdt de Duitse regering een grote voorraad vaccindoses in voorraad en leidt het personeel speciaal op om deze vaccinatie uit te voeren. De benodigdheden zijn alleen voor het geval van een stop. Het gevaar dat het daadwerkelijk zal leiden tot een hernieuwde uitbraak van pokken komt, maar is momenteel geclassificeerd als laag.