Reumatische koorts

Reumatische koorts: beschrijving

Reumatische koorts is een auto-immuunreactie veroorzaakt door bepaalde bacteriën die bèta-hemolytische streptokokken worden genoemd. Bij een infectie met deze ziekteverwekkers, valt het immuunsysteem van het lichaam aan en richt het zich op bepaalde oppervlaktestructuren van de bacteriën. Voor dit doel vormt het immuunsysteem zogenaamde antilichamen, kleine eiwitten die zich specifiek binden aan het oppervlak van ziekteverwekkers en deze herkenbaar maken voor immuuncellen. De immuuncellen maken de indringers uiteindelijk onschadelijk.

Nadat het immuunsysteem antilichamen tegen een specifieke ziekteverwekker heeft gevormd, blijven ze langer in het lichaam, zelfs als de werkelijke ziekte al is hersteld. Herinfectie met dezelfde ziekteverwekker kan het immuunsysteem zo snel en effectief tegengaan.

Soms gebeurt het echter dat antilichamen niet alleen vreemd materiaal herkennen, maar zich ook vals binden aan de eigen structuren van het lichaam, zoals het oppervlak van de hartkleppen. Dit weefsel is dus gemarkeerd als vreemd voor de rest van het immuunsysteem en het komt tot een afweerreactie tegen het lichaam. Dit wordt een auto-immuunreactie genoemd, een reactie tegen zichzelf.

Over het algemeen gebeurt dit slechts zelden, maar van bepaalde pathogenen, zoals bèta-hemolytische streptokokken, is bekend dat ze auto-immuunreacties kunnen veroorzaken. Ze hebben een oppervlaktestructuur die vergelijkbaar is met bepaalde lichaamsstructuren. De antilichamen “verwarren” hun doel om zo te zeggen (“moleculaire nabootsing”). In de context van reumatische koorts worden vooral hart-, gewrichts- en huidcellen aangetast door de verkeerd gerichte immuunrespons.

Hoe vaak komt reumatische koorts voor?

Slechts een zeer klein deel van de mensen die besmet zijn met bèta-hemolytische streptokokken ontwikkelt vervolgens een reumatische koorts. In landen met goede medische zorg kan deze complicatie vaak worden voorkomen door de juiste behandeling. In veel ontwikkelingslanden komt reumatische koorts echter veel vaker voor en de meest voorkomende oorzaak van hartaandoeningen bij kinderen. Wereldwijd lijden jaarlijks bijna een half miljoen mensen aan reumatische koorts, inclusief kinderen en adolescenten in de leeftijd tussen 3 en 16 jaar.

Reumatische koorts: symptomen

Bij reumatische koorts zijn er acute klachten die dagen tot weken na de streptokokkeninfectie optreden. Langdurige effecten van reumatische koorts blijven jaren tot decennia problemen veroorzaken na infectie met streptokokken. Deze langdurige en later optredende symptomen zijn meestal te wijten aan de structurele schade aan de organen, die moeilijk te voorkomen is.

Acute reumatische koorts

Acute reumatische koorts treedt meestal enkele weken na streptokokkeninfectie op. De ziekte kan zich heel anders presenteren en is niet gemakkelijk te herkennen, omdat niet alle symptomen er altijd hetzelfde uitzien. Veel patiënten komen naar de dokter met koorts, zwakte en vermoeidheid. Kleine kinderen klagen gedeeltelijk naast buikpijn. Ook pijn in de grote gewrichten, zoals de knie, heup of schouder, zijn typische klachten die optreden bij reumatische koorts. De gewrichten doen vaak niet alleen pijn, maar zijn ook rood en gezwollen.

Een snelle pols, vaak met pijn op de borst bij lichte belastingen, kan een indicatie zijn voor een ontsteking van het hart. Een tribale, jeukende uitslag en kleine knobbeltjes onder de huid zijn andere tekenen van reumatische koorts. Deze huidaandoeningen zijn niet altijd aanwezig, maar kunnen ook optreden wanneer het hart wordt aangetast.

Ten slotte kan het immuunsysteem bij reumatische koorts ook het zenuwstelsel aanvallen. Het gaat soms om persoonlijkheidsveranderingen, spierzwakte, evenwichtsproblemen en aandoeningen van fijne motoriek. Herseninfestatie kan leiden tot een speciale bewegingsstoornis, de zogenaamde Sydenham-chorea. Kinderen worden veel meer getroffen door dit neurologische syndroom dan volwassen patiënten.

Typisch voor de Chorea Sydenham zijn ongecontroleerde, doelloze bewegingen. De kinderen gedragen zich ongemakkelijk, ze morsen soep of breken borden. Anders dan bij de hartontsteking genezen de neurologische symptomen meestal zonder gevolgen. De Chorea Sydenham is bijvoorbeeld meestal maar een paar maanden.

Lange termijn gevolgen van reumatische koorts

De langetermijneffecten van reumatische koorts hebben meestal meer invloed op volwassenen ouder dan 30 jaar. Deze chronische klachten worden verwacht wanneer patiënten ziek worden met ernstige reumatische koorts tijdens hun kindertijd. Zelfs op oudere leeftijd kunnen ze dan herhaaldelijk last hebben van aanvallen met toenemende fysieke beperkingen. Het is echter onwaarschijnlijk dat reumatische koorts voor het eerst volwassenen treft zonder dat dit in de kindertijd is opgetreden.

Schade aan het hart als onderdeel van reumatische koorts komt relatief vaak voor en duurt vaak een leven lang. Tot 60 procent van de getroffenen vertoont langdurige schade aan het hart. Dit geldt met name voor laat gediagnosticeerde of onbehandelde patiënten. Het immuunsysteem valt vooral de hartkleppen aan. Deze werken als een klep en garanderen dat het hart het bloed continu in één richting pompt. Als de hartkleppen breken, leidt dit tot een chronische overbelasting en uiteindelijk tot pompfalen van het hart.

Reumatische koorts: oorzaken en risicofactoren

De oorzaak van de auto-immuunreactie is bèta-hemolytische streptococcus groep A. Achter deze complexe naam schuilt een relatief veel voorkomende ziekteverwekker, die zich vooral in de keelholte vestigt en daar tot een ontsteking leidt. Een karmozijnrood farynx slijmvlies met kleine gele plaque is het resultaat (streptokokkenangina). Ook wordt de roodvonk bij kinderen veroorzaakt door streptokokken, evenals verschillende huidinfecties.

Waarom sommige mensen reumatische koorts hebben na een streptokokkeninfectie en niet bij anderen is niet helemaal duidelijk. Er wordt aangenomen dat enige gevoeligheid voor een dergelijke storing van het immuunsysteem is geërfd.

Een andere belangrijke risicofactor is leeftijd. Reumatische koorts komt bij kinderen veel vaker voor dan bij ouderen. Dit risico is bijzonder hoog tussen de vijf en vijftien jaar, omdat keelinfecties door streptokokken vaker voorkomen tijdens deze periode.

Andere risicofactoren zijn slecht sanitair en slechte levensomstandigheden, samen met onvoldoende medische zorg. Tot de jaren 1950 was reumatische koorts ook de meest voorkomende inflammatoire reumatische aandoening bij schoolkinderen en adolescenten in Duitsland. Dankzij consistente en tijdige antibioticatherapie is het aantal gevallen sterk gedaald.

Reumatische koorts: onderzoeken en diagnose

De arts moet altijd denken aan reumatische koorts wanneer een kind of adolescent met hoge koorts en gewrichtspijn langskomt en de afgelopen weken ook keelpijn had. Het is echter niet altijd gemakkelijk om de reumatische koorts te herkennen, omdat de symptomen bij veel patiënten heel anders kunnen zijn.

Als diagnostisch hulpmiddel dienen de arts de zogenaamde Jones-criteria, die in 1944 werden ontwikkeld. Ze beschrijven symptomen die samen wijzen op reumatische koorts. Belangrijkste criteria zijn:

• Gewrichtspijn (artritis)
• Carditis (ontsteking van de hartspier)
• Uitslag (vooral op de romp)
• Kleine knobbeltjes onder de huid (vooral op de ellebogen, polsen, knieën en achillespezen)
• Chorea Sydenham (bewegingsstoornis)

Daarnaast zijn er enkele kleine criteria, zoals verhoogde ontstekingsniveaus in het bloed, koorts, ECG-veranderingen of aanwijzingen voor streptokokken in de afgelopen weken.

Om de ziekteverwekker te bewijzen, kan de arts een speciale snelle test uitvoeren voor acute keelpijn. Om dit te doen, maakt hij een keeluitstrijkje, dat binnen een paar minuten duidelijk maakt of bèta-hemolytische groep A streptokokken verantwoordelijk zijn voor de ontsteking.

Als de symptomen van reumatische koorts al bestaan, maar de acute faryngeale infectie al is genezen, zijn er andere manieren om de pathogenen te bewijzen. Met de zogenaamde antistreptolysin-titer (ASL-titer) en de anti-DNase B-titer (ADB-titer) is het mogelijk om in het bloed te zoeken naar tekenen van een immuunreactie tegen de triggerende bacteriën.

Volgens een bepaalde beslissingscatalogus kan men de Jones-criteria gebruiken om reumatische koorts te diagnosticeren. Over het algemeen geldt dat hoe meer factoren zijn vervuld, hoe groter de kans op reumatische koorts, met belangrijke criteria belangrijker. Verdere klinische en beeldvormende onderzoeken helpen op weg naar de diagnose. Om mogelijke hartschade te schatten, gebruikt de arts echografie en elektrocardiografie (ECG).

Reumatische koorts: behandeling

Het belangrijkste element van de behandeling van reumatische koorts is antibiotica. Enerzijds vermindert het het risico op reumatische koorts na infectie met beta-hemolytische streptokokken aanzienlijk. Aan de andere kant, als er al de eerste tekenen hiervan zijn, kan men de verdere progressie van reumatische koorts en een risico op langdurige schade tot 80 procent verminderen. Het belangrijkste antibioticum in de strijd tegen reumatische koorts is penicilline. Afhankelijk van het geval worden andere antibiotica zoals cefalosporines of macroliden gebruikt.

Als het hart erbij betrokken is, worden ontstekingsremmers zoals ibuprofen of naproxen ook gebruikt zodra de diagnose is bevestigd. Bovendien worden steroïden toegediend als het hart ernstig is aangetast. Of ze een verbetering op de lange termijn brengen, of alleen acuut de symptomen bestrijden, is controversieel. Het is ook belangrijk dat de patiënten fysieke stress vermijden.

Als de hartkleppen langdurig worden gesloten, kan een operatie nodig zijn om de klep opnieuw te openen of volledig te vervangen. Een dergelijke interventie kan echter ten vroegste een jaar na de acute ontstekingsfase worden uitgevoerd.

Afhankelijk van de mate van schade aan het hart, moeten de patiënten ook een langdurige antibioticabescherming nemen, in geval van ernstige hartschade, zelfs het leven. Dit kan om de paar weken in tabletvorm of met een spuit worden gegeven. De langdurige therapie voorkomt een hernieuwde opflakkering van de ziekte en beschermt zo tegen ernstigere langdurige schade.

Reumatische koorts: ziekteverloop en prognose

Ziekteprogressie en prognose van reumatische koorts hangen met name af van hoe snel het wordt herkend en adequaat wordt behandeld. Als een antibioticabehandeling al tijdens de faryngitis optreedt, kan de reumatische koorts meestal worden voorkomen. Hoewel de reumatische koorts zich nog in een vroeg stadium bevindt, is de prognose goed. Het geneest meestal zonder verdere problemen. De gewrichtsklachten klinken over een langere periode.

Als er echter al een hartschade is opgetreden, kan deze meestal niet meer worden gerepareerd. Bovendien neemt het risico op een nieuwe aflevering van reumatische koorts toe, wat de schade kan verergeren. Het is daarom raadzaam om naar de arts te gaan in geval van ernstige keelpijn of koorts met gewrichtspijn bij het zieke kind en om een ​​snelle streptokokken test te doen.