De zoektocht naar erkenning en aandacht is typerend voor narcistische persoonlijkheidsstoornis. Achter de vaak zelfhaatdragende of arrogante verschijning zijn meestal pijn en lijden – en een in wezen zwak zelfrespect. Lees hier alle belangrijke informatie over narcistische persoonlijkheidsstoornis!
Narcistische persoonlijkheidsstoornis: beschrijving
Wanneer mensen zich op een zeer zelfminnende manier presenteren, altijd op zoek naar fouten van anderen in plaats van zichzelf, valt de term “narcisme” snel. Maar wat is een narcist? Mensen met een narcistische persoonlijkheid hebben een extreme behoefte aan aandacht, waardering en bewondering. Vaak vallen ze op door arrogantie en zelfrealisatie. Ze kunnen niet tegen kritiek en falen kan hen in ernstige crises onderdompelen. Narcistische individuen hebben echter moeite zich in te leven in andere mensen. Ze gedragen zich vaak neerbuigend tegenover anderen. Omgaan met narcisten is daarom een grote uitdaging.
Steeds opnieuw zijn er discussies over of onze samenleving steeds narcistischer wordt. Zijn mensen alleen gericht op hun succes en perfecte zelfexpressie? Er is geen duidelijk antwoord. Narcisme is echter een fenomeen waar mensen al lang mee bezig zijn. Zelfs in de Griekse mythologie vindt men Narcissus – een jeugd die verliefd wordt op zijn eigen spiegelbeeld en de liefde van alle anderen verwerpt.
Het is belangrijk om onderscheid te maken tussen narcisme en een echte narcistische persoonlijkheidsstoornis. Narcisten zijn vaak erg ambitieus. Ze zitten daarom ook in leidinggevende posities en kunnen een zeer succesvol leven leiden. Wanneer narcisme echter sterk is en leidt tot lijden voor de persoon en zijn omgeving, wordt narcisme pathologisch (pathologisch narcisme). De overgang van persoonlijkheidskenmerk naar verstoring is vloeiend. Hoewel er in de samenleving veel discussie bestaat over narcisme, wordt de narcistische persoonlijkheidsstoornis nog steeds slecht begrepen.
Narcistische persoonlijkheidsstoornis: hoeveel zijn er getroffen?
Ongeveer een procent van de bevolking lijdt aan een narcistische persoonlijkheidsstoornis. Mannen krijgen vaker de diagnose dan vrouwen. De meeste patiënten zoeken behandeling voor andere psychische aandoeningen. Vaak lijden ze aan depressies, andere persoonlijkheidsstoornissen, somatoforme stoornissen (lichamelijke aandoeningen zonder organische oorzaak), angsten, eetstoornissen of verslavingsproblemen.
Soorten narcistische persoonlijkheidsstoornis
Volgens een studie van Russ en collega’s (2008), kan narcistische persoonlijkheidsstoornis worden onderverdeeld in drie soorten:
- verschrikkelijk kwaadaardig narcisme
- kwetsbaar-fragiel narcisme
- exhibitionistisch narcisme met een hoog niveau van functie
Narcistische persoonlijkheidsstoornis: geweldig kwaadaardig type
Mensen van het grandioze kwaadaardige of kwaadaardige type kunnen een gevaar voor de samenleving worden. Maligne narcisme is een combinatie van narcisme, agressie, paranoia en antisociaal gedrag. Een duivels mengsel dat mensen tot extreem wrede daden kan bewegen. Stalin en Hitler worden bijvoorbeeld kwaadaardige narcisten genoemd. Ze zijn overtuigd van hun grootheid. Als ze zich niet gewaardeerd voelen door anderen, zullen ze zich wreken zonder wroeging. De afwijzing hoeft niet echt te zijn. Door hun paranoïde neiging zien ze snel vijanden in hun medemensen.
Narcistische persoonlijkheidsstoornis: kwetsbaar-kwetsbaar type
Het kwetsbaar-fragiele narcisme lijkt aanvankelijk atypisch, omdat het wordt gekenmerkt door een depressieve stemming, angst en schaamte. Daarom wordt deze vorm ook wel “verborgen narcisme” genoemd. Mensen van dit type zijn erg gevoelig voor kritiek en mislukkingen. Ze hebben grote moeite met vertalen naar anderen. De getroffenen zoeken meer therapeutische hulp dan de andere soorten vanwege depressie en andere mentale symptomen.
Narcistische persoonlijkheidsstoornis: exhibitionistisch type
Het type exhibitionist publiceert zijn grandeur in het openbaar. Als gevolg hiervan trekt hij de aandacht die hij nodig heeft. Dit type kan zich goed aanpassen in onze competitieve wereld en kan zeer succesvol zijn. Zijn uiterlijk is erg zelfverzekerd. Voor anderen gedragen deze mensen zich arrogant en koel. Deze vorm wordt ook wel “open narcisme” genoemd.
Maar mensen met een narcistische persoonlijkheidsstoornis kunnen ook heel zelfverzekerd en grandioos zijn en vroeg of laat tekenen van depressie en angst vertonen. Het is daarom denkbaar dat de verschillende typen facetten van een en dezelfde aandoening zijn. Onderzoek staat nog in de kinderschoenen.
Narcistische persoonlijkheidsstoornis: symptomen
Persoonlijkheidsstoornis is wanneer mensen een bepaald patroon van gedrag, denken en gevoelens vertonen die heel anders zijn dan de verwachtingen van de sociaal-culturele omgeving. Deze onbuigzame persoonlijkheidskenmerken leiden tot lijden en beperkingen op sociaal, professioneel of ander gebied.
Volgens de Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM-IV) moeten ten minste vijf van de volgende symptomen aanwezig zijn voor de diagnose van narcistische persoonlijkheidsstoornis:
De slachtoffers
- een overdreven gevoel van eigen belang hebben
- fantasieën hebben over grenzeloos succes, kracht, schoonheid of ideale liefde
- geloven dat ze speciaal en uniek zijn en alleen worden begrepen door speciale of gerespecteerde personen
- verwacht van anderen overmatige bewondering
- verwachten dat anderen hen gunstiger behandelen en automatisch reageren op hun verwachtingen
- gebruik anderen om hun eigen doelen te bereiken
- weinig empathie hebben; wil zich niet inleven in anderen
- Ze zijn vaak jaloers op anderen of geloven dat anderen jaloers op hen zijn
- gedraag je arrogant en arrogant
De symptomen van narcisme zijn echter niet altijd zo duidelijk. Sommigen tonen niet openlijk hun arrogantie. De tekens zijn alleen herkenbaar als je heel goed kijkt.
Experts zijn er al lang van uitgegaan dat narcistische persoonlijkheidsstoornis gepaard gaat met een hoog zelfbeeld. Recente studies tonen echter aan dat het zelfrespect van de getroffenen laag is. Ze verbergen hun eigenwaarde door hun autocratische zelfrepresentatie. Er kan geen sprake zijn van zelfliefde. Integendeel, mensen met een narcistische persoonlijkheidsstoornis lijden aan innerlijke leegte en zijn erg afhankelijk van de erkenning van anderen. Jezelf opwaarderen of anderen devalueren is een poging om negatieve emoties te overwinnen. Een belediging, zoals de scheiding van de partner, kan wraakzucht veroorzaken, maar ook depressie tot zelfmoord veroorzaken.
Narcistische persoonlijkheidsstoornis: oorzaken en risicofactoren
Narcistische persoonlijkheidsstoornis ontstaat door een interactie van verschillende factoren. Volgens recente tweelingstudies hebben genen een grotere impact op narcistische persoonlijkheidsstoornis dan op andere persoonlijkheidsstoornissen. Maar ook de omgevingsinvloeden spelen een belangrijke rol.
Narcistische persoonlijkheidsstoornis: omgevingsfactoren
Veel experts zien de wortels van narcisme in de kindertijd. De theorieën over de oorsprong lopen echter sterk uiteen en er zijn momenteel geen betrouwbare bevindingen. Er is alleen overeenstemming dat de narcistische stoornis te wijten is aan negatieve interacties met zorgverleners.
De toonaangevende onderzoeker in narcistische persoonlijkheidsstoornis, Otto Kernberg, gaat ervan uit dat emotioneel koude of latente agressieve ouders een overdreven zelfexpressie bevorderen. Kinderen die weinig erkenning krijgen, overwinnen deze schending van zelfrespect door zich te concentreren op prestaties waarvoor ze worden geprezen (bijvoorbeeld schoolprestaties). Andere onderzoekers suggereren dat kinderen die geen grenzen van hun ouders hebben, een onrealistisch en perfectionistisch zelfbeeld kunnen ontwikkelen. Beide opvoedingsstijlen zijn uiteindelijk een verwaarlozing van de behoeften van het kind: kinderen hebben veiligheid en liefde nodig, maar ook grenzen. Voor een gezonde ontwikkeling moeten ze ook leren omgaan met teleurstelling, het vermogen om zich terug te trekken en zich in te leven in de gevoelens van anderen.
Narcistische persoonlijkheidsstoornis: onderzoeken en diagnose
Om een narcistische persoonlijkheidsstoornis te diagnosticeren, moet een psychiater of psychotherapeut worden geraadpleegd. De therapeut kan een diagnose stellen op basis van specifieke vragen op basis van de diagnostische criteria. De diagnose wordt ook gebruikt om andere persoonlijkheidsstoornissen te onderscheiden, zoals de histrionische persoonlijkheidsstoornis, die wordt gekenmerkt door egocentrisch en theatraal gedrag, of een borderline-stoornis. Indien mogelijk zal de therapeut ook naaste familieleden vragen hoe zij het slachtoffer ervaren. De therapeut kan de volgende vragen stellen om een narcistische persoonlijkheidsstoornis te diagnosticeren:
- Heb je het gevoel dat je geweldige dingen in je leven doet?
- Krijg je vaak de indruk dat anderen je grandeur niet herkennen?
- Vind je het vermoeiend om met de gevoelens en interesses van andere mensen om te gaan?
De diagnose narcistische persoonlijkheidsstoornis wordt vaak gevoeld door de getroffenen als een aanval op hun persoon. Een goede uitleg van de achtergrond van de diagnose is daarom van groot belang. De diagnose mag de betrokken persoon niet veroordelen, maar hem helpen zichzelf en zijn omgeving beter te begrijpen. Dit begrip is vaak zeer verlichtend, zowel voor de getroffenen als hun familieleden.
Narcistische persoonlijkheidsstoornis: behandeling
Narcistische mensen hebben geen inzicht dat hun eigen gedrag problemen oplevert. Ze zijn – althans oppervlakkig – overtuigd van de grootheid van zichzelf en zoeken de schuld van de andere mensen. Wanneer narcisten behandeling zoeken, is dit meestal te wijten aan een extra psychische stoornis, zoals depressie, alcohol- of drugsverslaving. Psychotherapeutische procedures worden gebruikt om narcistische persoonlijkheidsstoornis te behandelen.
Narcistische persoonlijkheidsstoornis: relatie opbouwen
Een essentieel onderdeel van een succesvolle narcis-therapie is een vertrouwensrelatie tussen de betrokken persoon en de therapeut. Narcistische individuen vinden het vaak erg moeilijk om betrokken te raken bij de therapeut. De erkenning dat ze hulp nodig hebben, wordt door narcisten gevoeld als een nederlaag en een bedreiging voor hun zelfbeeld. Vaak evalueren ze eerst de therapeut om zijn superioriteit te behouden. Het kan enige tijd duren voordat de persoon bereid is te vertrouwen en met de therapeut samen te werken.
Narcistische persoonlijkheidsstoornis: empathie
De therapeut helpt de patiënt zijn gedrag en gevoelens beter te begrijpen. Narcistisch gedrag is vaak een poging om negatieve emoties te compenseren. Arrogantie en arrogantie gaan echter niet goed samen met medemensen. Om de relatie met andere mensen te verbeteren, moet de getroffen persoon werken aan zijn empathievermogen, zodat hij zich beter in anderen kan inleven. De therapeut ontwikkelt nieuwe gedragsstrategieën met de cliënt, die bijdragen aan een betere interactie met andere mensen.
Narcistische persoonlijkheidsstoornis: realistische claims
De geestelijke gezondheid van mensen met een narcistische persoonlijkheidsstoornis loopt vooral gevaar als niet aan hun buitensporige eisen wordt voldaan. Elke overtreding is een bedreiging voor jezelf. Een belangrijke maatregel in de therapie is daarom om de claims in twijfel te trekken en doelen te stellen die daadwerkelijk haalbaar zijn.
Narcistische persoonlijkheidsstoornis: therapie en genezing
Familieleden hopen dat de therapeut narcisme kan genezen. Hoewel tegenwoordig, anders dan in het verleden, niet langer wordt aangenomen dat een narcistische persoonlijkheidsstoornis niet kan worden gewijzigd. Maar in tegenstelling tot een ziekte, is een persoonlijkheidsstoornis inherent aan de persoonlijkheid zelf. In de ware zin kan men dus niet verwachten dat narcisme te genezen is. Bij ongeveer de helft van de mensen zijn de symptomen verminderd, maar – dankzij een therapie – binnen twee jaar.
Het therapeutische doel is niet om de narcist in een ander mens te veranderen. Integendeel, de therapie is een aanbod aan de getroffenen om te veranderen met behulp van het extreme gedrag en de denkwijzen van de therapeut en om zijn eigen leven te verbeteren. De therapeutische doelen worden door de therapeut samen met de betrokken persoon ontwikkeld. Uiteindelijk gaat therapie over het verminderen van kwalen.
Narcistische persoonlijkheidsstoornis: partnerschap
Samenwerken met iemand met een narcistische persoonlijkheidsstoornis is een grote uitdaging. Voor narcisten draait de wereld praktisch alleen om hen. Zich in de partner (of andere mensen) verplaatsen is niet een van haar sterke punten.
Voor een werkpartnerschap is het niet alleen belangrijk dat de narcist door een therapeut wordt behandeld. De partner moet ook professionele hulp zoeken om meer te weten te komen over de juiste manier om met een narcist om te gaan.
Lees meer in het artikel Narcistische persoonlijkheidsstoornis: partnerschap.
Narcistische persoonlijkheidsstoornis: beloop en prognose
Een gunstige prognose hebben personen die succeservaringen en goede relatie-ervaringen maken. Hoe beter de zelfperceptie wordt, hoe gemakkelijker het wordt om de narcistische eigenschappen zelf te herkennen en te verwerken. Voor patiënten die vanwege hun arrogantie niet bij de therapeut betrokken kunnen raken, veel mislukkingen in het leven hebben en drugs of alcohol misbruiken, is de prognose slechter.
de Narcistische persoonlijkheidsstoornis brengt ook een verhoogd risico op zelfmoord met zich mee. Wanneer iemands eigen grootheid wordt geschud, begint een diepe aanval. Als gevolg hiervan nemen sommige patiënten hun eigen leven.