bof

Parotitis: beschrijving

Er wordt onderscheid gemaakt tussen acute en chronische vormen van parotitis (parotitis):

Acute parotitis is bacterieel of viraal. Het bekendste voorbeeld is de bof (geit Peter, parotitis epidemica), die wordt veroorzaakt door het bofvirus. Vooral niet-gevaccineerde peuters worden ziek.

Artsen spreken van een chronisch terugkerende parotitis, als de parotitis herhaaldelijk terugkeert. Het is de meest voorkomende vorm van parotitis en kan zowel bij kinderen als bij volwassenen voorkomen.

Parotitis: anatomie van de klier

De parotideklier (Glandula parotidea, kortweg Parotis genoemd) bevindt zich aan beide zijden van de gezichtrand voor de oren. Het is een van de belangrijkste speekselklieren en zorgt voor de afscheiding van speeksel tijdens het kauwen. Het uitscheidingskanaal van de klier bevindt zich op het mondslijmvlies tegenover de bovenste kiezen.

De parotis is omgeven door een bindweefselcapsule. Ontsteking van de parotis laat het zwellen en de capsule wordt onder spanning gezet. Deze capsulespanning is pijnlijk.

Ontsteking van andere speekselklieren

Naast de parotis zijn er nog twee andere grote speekselklieren. U kunt meer lezen over hun ontsteking in het artikel Speekselontsteking.

Parotitis: symptomen

Bij parotitis kan de aangetaste parotis opzwellen. De zwelling is zichtbaar aan de buitenkant: het loopt van de wangen naar de oren, aan een of beide kanten.

De zwelling kan leiden tot een kaakklem, waardoor patiënten moeilijk voedsel kunnen nemen. Bovendien klagen ze over pijn in de parotis. Deze zijn vaak gebaseerd op de spanning van de capsule rond de parotis.

Hoewel chronisch-recidiverende parotitis kan worden geassocieerd met pus, die in de mondholte kan worden geloosd, is de secretie bij epidemische parotitis nogal waterig. Koorts kan bij beide ziekten voorkomen, evenals vermoeidheid en een algemene malaise.

Parotitis: oorzaken en risicofactoren

Acute parotitis wordt veroorzaakt door virussen of bacteriën. De meest voorkomende virale ziekteverwekker is het bofvirus (parotitis epidemica): hier verschijnen de eerste symptomen (incubatietijd) ongeveer 17 tot 21 dagen na de infectie.

Zelden veroorzaken andere virussen acute parotisontsteking, zoals het cytomegalovirus.

Bacteriële pathogenen van acute parotitis behoren meestal tot de stafylokokken of streptokokken. De ziektekiemen kunnen opstijgen vanuit andere lichaamsgebieden via de bloed- of lymfekanalen in de parotis. Ook verstoorde speekselvloed met onvoldoende vochtinname en een zwakte van het immuunsysteem leiden soms tot een bacteriële parotisontsteking.

De oorzaken en pathogenese van chronische recidiverende parotitis zijn niet afdoende opgehelderd. Er wordt aangenomen dat virussen of bacteriën verantwoordelijk zijn voor de acute recidieven. Het is onduidelijk waarom de bacteriën zich vermenigvuldigen en steeds opnieuw ontstekingen kunnen veroorzaken. Verschillende oorzaken worden besproken:

• verminderde speekselproductie
• Verstopping van de uitscheidingskanalen
• allergie
• brede uitscheidingskanalen

sialoliths

Als het speeksel dikker wordt, kunnen zogenaamde speekselstenen zich ontwikkelen in de kanalen van de speekselklieren. Ze kunnen de afvoer blokkeren en ontstekingen veroorzaken. Hier kun je meer leren over de speekselsteen.

Parotitis: onderzoeken en diagnose

Raadpleeg een arts als u aanhoudende zwelling van de parotis en pijn of andere tekenen van ziekte opmerkt. De specialist in de behandeling van parotitis is de arts voor oor, neus en keel.

Eerst wordt in deze interview je in detail ingegaan op je medische geschiedenis (medische geschiedenis). Mogelijke vragen zijn onder meer:

• Sinds wanneer heb je klachten?
• Heb je koorts? Zo ja, hoeveel stijgt dit?
• Heeft u een chronische ziekte?
• Bent u ingeënt tegen bof?
• Heb je in het verleden vergelijkbare symptomen gehad?

Parotitis: lichamelijk onderzoek

Daarna volgt het lichamelijk onderzoek. Eerst kijkt de arts aandachtig naar het hoofd- en nekgebied. Hij let op mogelijke zwelling van de parotis en een roodheid van de huid. Dan scant hij de parotis en de nek. Naast zwelling van de speekselklieren, kan het ook zwelling van de lymfeklieren in de nek detecteren.

In het geval van acute bacteriële parotitis, zal de arts de opgehoopte pus uit het kanaal van de klier masseren. Soms maakt de pus zichzelf ook leeg.De arts kan een uitstrijkje nemen en de exacte bacteriële ziekteverwekker laten bepalen. Daarna kan hij het optimale antibioticum voor therapie kiezen.

De diagnose van acute parotitis kan vaak worden gebaseerd op de symptomen, het lichamelijk onderzoek en de geschiedenis van de ziekte.

Sialografie bij chronische recidiverende parotitis

Vooral bij een chronisch terugkerende parotitis is soms een verdere diagnose nodig. Met behulp van een zogenaamde sialografie – een speciaal röntgenonderzoek – kan de arts de parotis, het uitscheidingskanaal en de vertakking in de klier weergeven. Hiervoor wordt contrastmedium in het klierkanaal geïnjecteerd en vervolgens wordt een röntgenfoto gemaakt:

In het geval van chronische recidiverende parotitis zijn de eerste tekenen de koordachtige ganglia die zich hebben ontwikkeld als gevolg van littekens. In het verdere verloop van de ziekte worden de gangen vernietigd. In de sialografie zijn slechts enkele passages zichtbaar. Speekselstenen, goedaardige en kwaadaardige tumoren kunnen ook worden gedetecteerd met het onderzoek.

Om speekselstenen, abcessen of tumoren te detecteren, is een echografisch onderzoek soms voldoende. In zeldzame gevallen kan magnetische resonantie beeldvorming (MRI), computertomografie (CT) of endoscopie van het klierkanaal (sialendoscopie) nodig zijn om parotitis te verhelpen. Het laatste onderzoek wordt uitgevoerd onder plaatselijke verdoving en maakt ook de verwijdering van een weefselmonster mogelijk. Bovendien kan het therapeutisch worden gebruikt om het klierkanaal te spoelen.

Parotitis: behandeling

Ruime vochtinname, zachte voeding en zorgvuldige mondhygiëne zijn veel voorkomende behandelingen voor parotitis. Enveloppen van koud water, kwark of zalf kunnen de pijn verlichten. Bovendien worden speekselstimulerende middelen (Sialogoga) zoals snoep, kauwgom of zure sappen aanbevolen: de verhoogde speekselstroom reinigt de klierkanalen.

Deze symptoomverlichtende maatregelen zijn de enige die kunnen worden gedaan met virale parotitis (zoals bij bof). Indien nodig kunt u ook antipyretische analgetica geven zoals paracetamol of ibuprofen. Ibuprofen remt ook ontstekingen.

Als u bacteriële parotitis heeft, zal uw arts u antibiotica voorschrijven. Deze doden bacteriën of voorkomen hun voortplanting. Als er zich al een abces (ingekapselde pusopbouw) heeft gevormd, moet dit chirurgisch worden geopend. Zodat de pus kan weglopen.

Als antibiotica niet helpen en / of de parotitis herhaaldelijk voorkomt, kan verwijdering van de parotis (parotidectomie) noodzakelijk zijn.

Parotitis: ziekteverloop en prognose

Acute parotitis geneest meestal binnen enkele dagen volledig in behandeling. Als een vernauwing van het klierkanaal echter de trigger is voor de parotisontsteking en niet wordt behandeld, kan de ontsteking steeds opnieuw optreden.

Chronische terugkerende parotitis, zoals de naam al aangeeft, is een terugkerende ontsteking van de parotis. Wanneer kinderen ziek worden, geneest het meestal zonder gevolgen in de puberteit. Bij volwassenen blijven echter vaak littekens achter. Deze kunnen de speekselstroom belemmeren en uiteindelijk later een parotidectomie vereisen. Het risico bestaat dat de aangezichtszenuw, die verantwoordelijk is voor de gezichtsbewegingen, beschadigd is. Dan zijn geen of slechts beperkte gezichtsuitdrukkingen mogelijk op de aangedane helft van het gezicht.

Bof kan ernstige complicaties veroorzaken. Deze omvatten doofheid, een ontsteking van de hersenen of hersenvliezen (encefalitis, meningitis) en ontsteking van de alvleesklier (pancreatitis) of testes (orchitis) mogelijk. Aan kinderen voor de bof epidemica en de mogelijke gevolgen, er is een vaccin. Dit wordt meestal gegeven in combinatie met een vaccin tegen mazelen en rodehond (MMR-vaccin).