Een nicotineverslaving is niet gemakkelijk te overwinnen. Hoewel de lichamelijke afhankelijkheid na dagen of uiterlijk binnen een paar weken voorbij is. Maar de psychische verslaving blijft lang in de geest opgeslagen. Wie niet alleen van sigaretten en Co. afkomt, moet hulp zoeken: vervangingsmiddelen voor nicotine helpen om de lichamelijke ontwenning te overwinnen. Maar nog belangrijker zijn psychologische coping-strategieën. Lees hier alle belangrijke informatie over nicotineverslaving.
Nicotineverslaving: beschrijving
Decennia lang hebben reclame rokers voorgesteld als aantrekkelijke, vrije en kosmopolitische mensen. Dit beeld is nog steeds in vele hoofden ondanks intensieve inspanningen om te onderwijzen. In feite zijn de meeste tabaksgebruikers gewoon verslaafd aan nicotine. De chemische stof van de tabaksplant beïnvloedt zowel het lichaam als de psyche van de roker. Sigaretten kunnen een kalmerende, maar versterkende werking hebben. Het gevaar van verslavend roken is groot.
Tabaksgebruik is dan niet langer een keuze, maar komt voort uit een innerlijke dwang. Uiterlijk dan is het voorbij met het plezier. Als de slachtoffers hun consumptie proberen te verminderen of helemaal stoppen, begint een gevecht bij zichzelf, zelfs de beste bedoelingen kunnen niet worden gehandhaafd, omdat het verlangen te sterk is. Deze tweedeling creëert stress. Het handvat naar de sigaret loopt als geautomatiseerd en zou de druk moeten verminderen. Verslaving is een vicieuze cirkel die vaak alleen kan worden verbroken door hulp van buitenaf.
Nicotineverslaving: passief roken
Niet alleen voor het roken zelf is de rook gevaarlijk. Zelfs mensen die passief de rook inademen, kunnen schade oplopen. Het is vooral gevaarlijk als vrouwen roken tijdens de zwangerschap. Dit verhoogt het risico op vroeggeboorte, pasgeborenen hebben vaak een lager gewicht bij de geboorte en lijden vaker aan een wiegendood. Nicotine komt ook via de moedermelk in het organisme van de baby. Hoe meer een moeder rookt, hoe hoger de concentratie in moedermelk. Zelfs kinderen die passief worden blootgesteld aan rook, lopen schade op. Ze lijden vaker dan andere kinderen aan luchtwegaandoeningen, longontsteking en middenoorinfecties.
Nicotineverslaving: hoeveel zijn er getroffen?
Ongeveer 29 procent van de volwassenen in Duitsland rookt. Dat zijn ongeveer 20 miljoen mensen. Van de mannen is ongeveer 31 procent sigarettengebruiker en ongeveer 26 procent van de vrouwen.
Voor jongeren tussen de 12 en 17 jaar is het aantal rokers sinds 2001 aanzienlijk gedaald, toen nog 28 procent. Na de laatste enquêtes in 2014 is het nu gedaald tot bijna 10 procent. Jongens rookten iets vaker dan meisjes (11 versus 9 procent).
Desondanks blijft nicotineverslaving een veel voorkomende verslaving. Rokers verkorten hun leven door tabak ongeveer tien jaar te gebruiken. Ongeveer 140.000 mensen sterven elk jaar in Duitsland als gevolg van roken.
Het grootste deel van de tabak die in dit land wordt geconsumeerd, is in sigaretten – met of zonder filters, gemaakt uit de doos of zelfs gedraaid of gevuld. Sigaretten, sigaren, pijpen, snuif- en pruimtabak evenals waterpijpen spelen een ondergeschikte rol.
Nicotineverslaving: Giftige waas
Uitgangsmateriaal van de ruwe tabak zijn gedroogde bladeren van de tabaksplant. Verbruiksartikelen – als tabak voor roken, kauwen of snuiven – de plant is alleen na industriële verwerking. Tabaksrook bevat meer dan 4.000 ingrediënten. Het belangrijkste ingrediënt is nicotine. Afhankelijk van de oorsprong van de planten en de voorbereiding van de tabak, krijgt de roker, het snuffelaar of het kauwen verschillende hoeveelheden van de giftige chemische verbinding. Naast nicotine worden veel andere chemicaliën en zware metalen aangetroffen in tabaksrook, zoals waterstofcyanide, benzeen, formaldehyde, hydrazine, vinylchloride, cadmium, lood, nikkel, chroom, aluminium en koolmonoxide. Van meer dan 40 van deze stoffen is aangetoond dat ze kanker veroorzaken.
Nicotineverslaving: symptomen
Volgens de classificatie van psychische stoornissen in de ICD-10, moet de diagnose van nicotineverslaving gedurende een periode van één maand of herhaald binnen een jaar aan ten minste drie van de volgende criteria voldoen:
- Een sterk verlangen (verlangen) of dwang om de tabak te consumeren.
- Beperkte controle over het begin, einde en hoeveelheid verbruik.
- Verschijning van lichamelijke ontwenningsverschijnselen bij verminderde consumptie.
- Tolerantieontwikkeling: het verbruik moet worden verhoogd om een consistent effect te bereiken.
- Verlaten of verwaarlozen van belangen door middelengebruik.
- Aanhoudend tabaksgebruik ondanks duidelijke schadelijke gevolgen.
Naarmate het lichaam gewend raakt aan nicotine, moet de persoon meer en meer consumeren om hetzelfde effect te voelen. Typische ontwenningsverschijnselen zijn dan een verhoogde prikkelbaarheid en rusteloosheid. Veel rokers geloven dat nicotine angst vermindert, maar het maakt ze zelfs sterker op de lange termijn. Andere ontwenningsverschijnselen zijn een lager concentratievermogen, hongergevoelens en slaapstoornissen en angstgevoelens.
Roken: gevolgen voor de gezondheid
Hoewel nicotine verantwoordelijk is voor de effecten en verslavingen, schaden de andere chemicaliën in tabaksrook vooral uw gezondheid. De gevolgen van roken hebben invloed op de gezondheid van het hele lichaam. In veel gevallen is roken zelfs verantwoordelijk voor voortijdige sterfte.
Zo zijn de ademhalings een roker wordt blootgesteld aan enorme chemische vervuiling. De mogelijke late schade aan nicotineverslaving varieert daarom van chronische bronchitis tot longkanker. Bovendien bevordert roken arteriosclerose (atherosclerose), wat ernstige problemen met de bloedsomloop kan veroorzaken.
Roken verhoogt ook de bloeddruk en bevordert daarmee Ziekten van het hart en de bloedvaten, Gevreesde langetermijneffecten van nicotineverslaving gaan over coronaire hartziekte (CHZ), hartaanval en stoornissen in de bloedsomloop van de beenslagaders (“rokersbeen”). Andere gevolgen zijn suikerziekte (Diabetes type 2) ook Huid- en tandbeschadiging.
Last but not least, roken verhoogt ook het risico op kankers, Dit geldt met name voor longkanker, keelkanker, slokdarmkanker en mondkanker. Nicotinegebruik speelt ook een rol bij de ontwikkeling van andere kwaadaardige tumoren, bijvoorbeeld bij alvleesklierkanker, nierkanker, maagkanker en leukemie. Ongeveer 25 tot 30 sterfgevallen door kanker zijn te wijten aan roken.
Nicotineverslaving: oorzaken en risicofactoren
Nicotineverslaving ontstaat door de invloed van verschillende psychologische en biologische factoren. Nicotine veroorzaakt zowel lichamelijke als geestelijke afhankelijkheid.
Nicotineverslaving: roken als een aangeleerd gedrag
De meeste getroffenen begonnen te roken tijdens de kindertijd of adolescentie. Uit nieuwsgierigheid of groepsdruk reiken ze naar de sigaret. Velen verdrinken ook hun onzekerheden met de sigaret in hun handen.
De eerste sigaret geeft je nog steeds geen goed gevoel. Omdat het lichaam reageert op de eerste doses nicotine als een vergiftiging: met duizeligheid, verhoogde speekselvloed, tachycardie, hoofdpijn, misselijkheid, zelfs braken of diarree en verminderd bewustzijn. Maar veel jonge mensen voelen zich “cool” tijdens het roken en accepteren de aanvankelijk onaangename smaak en bijwerkingen. Het positieve groepsgevoel dat ontstaat door samen roken, verhoogt de sociale consumptie.
Zelfs op volwassen leeftijd vervullen de gezamenlijk gerookte sigaretten een sociaal doel. Roken tijdens werkpauzes en na het eten verbindt nicotineconsumptie met een gevoel van ontspanning en plezier. Zodra het verband tussen roken en bepaalde situaties is aangeleerd, is het handvat naar sigaretten na het eten of bij het uitgaan bijna automatisch.
Nicotineverslaving: biologische factoren
Nicotineverslaving ontstaat wanneer ons natuurlijke beloningssysteem in de hersenen wordt gemanipuleerd. Het beloningssysteem is van vitaal belang. Het beloont ons bijvoorbeeld voor het eten als we honger hebben. Bovendien geeft het de boodschapper dopamine vrij, wat ons een goed gevoel geeft. Door nicotine te consumeren komt er meer dopamine vrij. De grip op de sigaret wordt daarom beloond evenals eten, drinken en seks. Degenen die regelmatig roken, overweldigen het systeem echter. De vorige hoeveelheid nicotine is niet langer voldoende voor een positief effect. Deze ontwikkeling van tolerantie en de bijbehorende ontwenningsverschijnselen karakteriseren de lichamelijke afhankelijkheid van nicotineverslaving. Het lichaam vraagt steeds meer naar nicotine.
Nicotine beïnvloedt de psyche door de afgifte van boodschappersubstanties. Men spreekt van een psychotroop effect. Nicotine verhoogt de aandacht, ondersteunt het geheugen en verhoogt de stress-tolerantie. Tegelijkertijd verlaagt het het niveau van agressie, vermindert de opwinding en vermindert het hongergevoel. Afhankelijk van de stemming van de roker kan nicotine een kalmerend effect hebben (bijvoorbeeld in stressvolle situaties) en stimulerend (bijvoorbeeld in geval van vermoeidheid). De persoon is mentaal afhankelijk als hij denkt dat hij de sigaret echt nodig heeft.
Als er een fysieke en psychische afhankelijkheid is, is het nauwelijks mogelijk voor de getroffenen om de consumptie te beheersen. De onaangename ontwenningsverschijnselen van nicotineverslaving, die optreden zodra het nicotinegehalte daalt, bepalen wanneer de volgende sigaret wordt gerookt.
Nicotineverslaving: onderzoeken en diagnose
Als er een vermoeden van tabaksverslaving bestaat, kunt u eerst uw huisarts bezoeken. Voor de diagnose van nicotineverslaving zullen deze vragen u vragen over uw tabaksgebruik. De Fagerström-vragenlijst, die kan worden gebruikt om de ernst van nicotineverslaving te meten, is zeer goed bewezen. De Fagerströmtest bevat onder andere de volgende vragen:
- Hoeveel sigaretten rook je per dag?
- Heb je problemen met niet roken als je op plaatsen bent waar roken verboden is?
- Hoe snel rook je na het wakker worden je eerste sigaret?
De arts zal ook de fysieke toestand controleren om te bepalen of de nicotineverslaving al tot gevolgschade heeft geleid. Indien nodig moeten deze worden behandeld.
Als u een ernstig geval van nicotine heeft, zal de arts een therapeutische behandeling aanbevelen. Als de betrokken persoon gemotiveerd is, kunnen minder intensieve hulpmaatregelen ook effectief zijn. De arts informeert u over de verschillende aanbiedingen voor stoppen met roken voor nicotineverslaving.
Nicotineverslaving: behandeling
Om een nicotineverslaving van nicotinepleisters tot psychotherapie te behandelen, zijn verschillende opties in kwestie. Tabakafhankelijkheid wordt echter nog niet als een ziekte beschouwd, maar als zelfbeschadigend gedrag. De zorgverzekeraars betalen niet voor de behandeling van nicotineverslaving. Als het volgens de experts gaat, zou de nicotineverslaving moeten worden behandeld als elke andere verslaving. Veel artsen eisen daarom dat het stoppen met roken bij nicotineverslaving wordt betaald door de zorgverzekeraars.
Nicotineverslaving: motiverende behandeling en korte interventies
Een korte interventie om nicotineverslaving te behandelen vindt meestal plaats bij artsen of in centra voor verslavingszorg. Voor dit doel wordt eerst het rookgedrag gedetecteerd en vervolgens de motivatie om te stoppen. De roker wordt geholpen door korte motiverende gesprekken in zijn onthouding van nicotine. Telefonische counseling en zelfhulpgroepen bieden ook effectieve hulp bij het bestrijden van nicotineverslaving.
Nicotineverslaving: Therapeutische behandeling
Voor stoppen met roken zijn vooral gedragsgroepen en individuele interventies succesvol gebleken. In gedragstherapie wordt het gedrag van de getroffen persoon geanalyseerd en worden alternatief gedrag ontwikkeld. De therapeut zal bijvoorbeeld vragen welke omstandigheden en situaties de persoon ertoe aanzetten te roken. Vaak is er een verband met stress, die door de sigaret moet worden verminderd. De therapeut helpt de patiënt andere manieren te vinden om met stress om te gaan. Ontspanningstechnieken en de versterking van het sociale netwerk spelen hierbij een belangrijke rol.
Nicotineverslaving: nicotinevervangende therapie
Een andere optie om te stoppen met roken is nicotinepleisters, kauwgom, inhalatoren of sprays. Ze voorzien het lichaam van een bepaalde hoeveelheid nicotine. De nicotinepleister geeft continu nicotine af. Afhankelijk van de vorige consumptie wordt eerst een hoge dosis nicotine gestart en langzaam verlaagd. De nicotinepleisters houden eerst het niveau van nicotine in het lichaam rechtop, zodat de ontwenningsverschijnselen niet zo sterk zijn.
Nicotinegom en nicotinemondsprays werken niet continu, maar zijn enigszins vertraagd na inname. Neussprays met nicotine kunnen het beste worden gebruikt om de effecten van de sigaret na te bootsen, maar om deze reden zijn ze verslavend.
De lichamelijke afhankelijkheid van nicotineverslaving is na ongeveer twee weken voorbij. De mentale afhankelijkheid blijft echter bestaan en moet worden behandeld om terugval te voorkomen. Hoe lang het verlangen blijft bestaan, is heel anders. In veel gevallen is nicotinevervangende therapie echter een effectieve manier om een permanente ontheffing van tabak te ondersteunen.
Nicotineverslaving: verdere actie
Iedereen die begint met stoppen met roken moet een plan overwegen om de dag te structureren. Afleidende activiteiten zijn een belangrijke ondersteuning. In het bijzonder vergemakkelijkt sport onthouding. Enerzijds voelen de getroffenen een verbetering van hun toestand en is ademhalen gemakkelijker. Aan de andere kant veroorzaakt sport de afgifte van boodschappersubstanties die een gevoel van geluk creëren. Vrienden en familie kunnen ook een belangrijke bijdrage leveren. De mensen moeten worden geïnformeerd over het stoppen met roken, zodat ze de getroffen persoon kunnen ondersteunen.
Nicotineverslaving: beloop en prognose
Hoe eerder met roken wordt begonnen, hoe groter het risico verslaafd te raken en langdurige schade aan te richten. Tieners die hun sigaretten heel vroeg gebruiken, consumeren ook alcohol en drugs. Het is daarom belangrijk om met name kinderen en adolescenten tegen nicotine te beschermen. Als een goed rolmodel kunnen volwassenen een positieve invloed hebben op jongere generaties.
Een belangrijke voorwaarde voor het succes van stoppen met roken is de motivatie van de getroffen persoon. Na langdurige onthouding neemt het risico op relapsing af. Toch is waakzaamheid na jaren nog steeds nodig. Bepaalde geuren of situaties kunnen de herinnering aan het goede gevoel met de sigaret terugbrengen. De beslissing tegen de nicotineverslaving moet daarom altijd opnieuw worden ingenomen.