Pfeiffer’s glandulaire koorts (mononucleosis) is een virale ziekte die bijna iedereen in de loop van het leven treft. Het wordt meestal overgedragen via het speeksel en wordt daarom ook wel kusziekte genoemd. Vaak breekt de ziekte echter niet uit of blijft onopgemerkt. Bij volwassenen zijn de symptomen vaak bijzonder ernstig en kunnen ze worden gezien bij keelpijn, gezwollen lymfeklieren, koorts en saaiheid. Lees hier meer over de belangrijkste tekenen, manieren van infectie en therapieën.
Pfeiffer’s glandulaire koorts: kort overzicht
Voornaamste verschijnselen: Keelpijn, gezwollen lymfeklieren, vermoeidheid, koorts, vergrote milt
besmetting: Over het speeksel tijdens het kussen of over lichaamsvloeistoffen (geslachtsgemeenschap, bloed)
diagnose: Bloedonderzoek voor Epstein-Barr-virus (EBV) en EBV-antilichamen, keeluitstrijkje, milt en lymfeklankscan
behandeling: Symptomatische behandeling van pijn en koorts, ernstige cortison
complicaties: Dreigende gezwollen keel, miltscheur, hepatitis, meningitis, verlamming, uitslag
Pfeiffer’s glandulaire koorts: symptomen
Pfeiffer’s glandulaire koorts (infectieuze mononucleosis, mononucleosis infectiosa, monocyte angina) wordt veroorzaakt door het Epstein-Barr-virus (EBV). De ziekte manifesteert zich voornamelijk in de vorm van tonsillitis en faryngitis met ernstig gezwollen lymfeklieren, koorts en vermoeidheid door Pfeiffer’s glandulaire koorts.
Bij kinderen is de infectie vaak symptoomarm, omdat hun immuunsysteem nog niet sterk reageert op de ziekteverwekker. Bij volwassenen kunnen mildere gebeurtenissen worden aangezien voor een griepinfectie. Maar er zijn ook ernstige kuren met complicaties mogelijk.
Pfeiffer’s glandulaire koorts: belangrijkste symptomen
Keelontsteking: Vaak bij Pfeiffer’s glandulaire koorts zijn ernstige keelpijn met intens rood worden van de faryngeale mucosa en uitgesproken dysfagie. De amandelen en de lymfeklieren zwellen, sommige patiënten krijgen hoge koorts.
Uitgesproken languor: Patiënten voelen zich extreem geslagen en machteloos in de acute fase van de ziekte. De meeste van hen herstellen binnen een week of twee.
In andere gevallen kunnen vermoeidheid, lusteloosheid en algemene malaise echter lang aanhouden, zelfs zonder de typische symptomen van klierkoorts.
Vooral bij sporters is een plotselinge zwakte vaak het eerste en soms het enige teken van de ziekte. In sommige gevallen houdt de uitgesproken vermoeidheid enkele maanden aan.
Gezwollen milt (splenomegalie): De milt speelt een belangrijke rol in de afweer van de ziekte en filtert dode bloedcellen uit het bloed. Het wordt vooral uitgedaagd tijdens infectie met het Epstein-Barr-virus. In de loop van de ziekte kan het daarom opzwellen en soms zelfs scheuren.
Pfeiffer’s glandulaire koorts: complicaties
Meestal is Pfeiffer’s glandulaire koorts ongecompliceerd. Maar het kan ook ernstige, soms levensbedreigende complicaties veroorzaken.
Zwaar gezwollen keel: Het wordt gevaarlijk wanneer het immuunsysteem zo sterk op het virus reageert dat het faryngeale slijmvlies erg opzwelt. Dit kan slikken onmogelijk maken en zelfs de ademhaling verstoren.
gescheurde milt: Een ernstig gezwollen milt kan worden gescheurd door stoten of druppels. Dan creëert de sterke interne bloeding een levensbedreigende situatie. Patiënten moeten daarom strikt het risico op blauwe plekken in deze toestand vermijden.
Leverontsteking (hepatitis): Het virus kan ook de lever aantasten en leverontsteking veroorzaken. Als dit ernstig is, wordt de huid geel (geelzucht) vanwege een verminderde leverfunctie bij klierkoorts.
uitslag: Bij ongeveer vijf tot tien procent van de patiënten vormt zich een vlekkerige, verhoogde (bult) huiduitslag, het zogenaamde maculopapulaire exanthem.
verlamming: Als het virus het zenuwstelsel bereikt, kan het een ontsteking veroorzaken met symptomen van verlamming, die ook de ademhaling kunnen bedreigen.
Ontstekingen van de hersenen: Het virus kan de hersenen bereiken. Daar kan het een brein of meningitis veroorzaken.
Pfeiffer’s glandulaire koorts: infectie en oorzaken
Pfeiffer’s glandulaire koorts is besmettelijk. Het wordt veroorzaakt door het Epstein-Barr-virus (EBV). De ziekteverwekker prolifereert in de lymfocyten en slijmvliescellen in de keel. Buiten het menselijk lichaam kan het virus niet lang overleven.
besmettingswegen
EBV wordt overgedragen via lichaamsvloeistoffen. Omdat het virus voornamelijk in speeksel wordt aangetroffen, is het vooral gemakkelijk om in contact te komen met strak lichaamscontact en kussen. In Engelstalige landen wordt Pfeiffer’s glandulaire koorts daarom in het Duits ook wel ‘Kissing Disease’ genoemd, ook wel ‘Kiss Disease’ genoemd.
Een bijzonder veel voorkomende manier van besmetting is bij zuigelingen, zoals in de kleuterschool, waar speelgoed vaak in de mond komt en uitwisselbaar is. Vooral “kusactieve” populaties zoals jonge volwassenen raken ook meer geïnfecteerd (“studentenkoorts”). 95 procent van de mensen ouder dan 30 zijn besmet met de ziekteverwekker van de klierkoorts.
Andere manieren van infectie, zoals geslachtsgemeenschap, bloedtransfusies of orgaandonatie zijn mogelijk, maar veel zeldzamer.
Pfeiffer’s glandulaire koorts: incubatietijd
De incubatietijd, dat wil zeggen de periode tussen de infectie en het begin van de ziekte, is lang bij Pfeiffer’s klierkoorts. Tussen infectie en het uitbreken van de ziekte zijn meestal vier tot zes weken. Na verloop van tijd kan de besmette persoon echter al andere mensen infecteren, zonder te vermoeden dat hij zelf ziek is.
Hoe lang is Pfeiffer’s glandulaire koorts besmettelijk?
Vers geïnfecteerde mensen geven het virus bijzonder gemakkelijk door. In deze fase worden vooral veel pathogenen in het speeksel uitgescheiden. Dit is ook het geval voor een lange tijd nadat de symptomen zijn verdwenen. Om anderen niet te infecteren, moet men daarom in de eerste maanden na de eerste infectie met kussen worden gereserveerd en onbeschermde geslachtsgemeenschap vermijden.
Pfeiffer’s glandulaire koorts – hoe lang is het besmettelijk?
Een persoon die ooit besmet was met de klierklierkoorts, blijft een levenslange drager van het virus. Hoewel het immuunsysteem de ziekteverwekker op afstand houdt, breekt de ziekte meestal niet meer uit.
Van tijd tot tijd komt het virus echter steeds vaker in het speeksel terecht. Daarom kunnen alle virusdragers anderen een leven lang infecteren, zelfs nadat de symptomen zijn verdwenen.
Infectie met dysenterie glandulaire koorts tijdens de zwangerschap
Er zijn aanwijzingen dat primaire infectie tijdens de zwangerschap gepaard gaat met een hoger percentage miskramen of geboorteafwijkingen. De meeste vrouwen in de vruchtbare leeftijd zijn echter al lang vóór de zwangerschap besmet met het Epstein-Barr-virus. Daarom worden slechts een paar mensen voor het eerst besmet tijdens de zwangerschap.
Als de moeder al een EBV-infectie heeft ondergaan, draagt ze ook haar bescherming tegen het virus over aan de pasgeborene. Dit zal het eerste halfjaar van het leven van de baby duren. In de regel kan het kind pas achteraf besmet raken.
Pfeiffer’s glandulaire koorts: onderzoek en diagnose
De diagnose van klierkoorts is vaak moeilijk. Belangrijkste symptomen zoals keelpijn, koorts en zwelling van de lymfeklieren komen ook voor bij eenvoudige griepachtige infecties en verkoudheid. In veel gevallen wordt Pfeiffer’s glandulaire koorts daarom helemaal niet of pas laat herkend.
Gerichte aandacht voor Pfeiffer’s glandulaire koorts is meestal alleen wanneer de koorts niet afneemt of de patiënt klaagt over weken van uitputting of een sterke faryngitis niet afneemt.
Het hoofddoel van het onderzoek is om uit te zoeken of virussen zoals het Epstein-Barr-virus of bacteriën zoals streptokokken de symptomen veroorzaken. Antibiotica helpen alleen bij bacteriële infecties, maar niet bij virale infecties. Ze zouden de patiënt zelfs onnodig belasten.
Lichamelijk onderzoek
Throat Examen: Tijdens het lichamelijk onderzoek zal de arts eerst de keel en de amandelen onderzoeken. Bij klierkoorts zijn ze rood en vaak gezwollen. Een indicatie van het type infectie geeft ook de bedekkingen: Hoewel ze er nogal stippchenartig uitzien in de bacteriële streptokokken tonsillitis, zien ze er wit en plat uit in de klierkoorts van Pfeiffer.
Palpatie van lymfeklieren: Door palpatie van de nek onder de hoek van de onderkaak, de oksels en de liesstreek, kan de arts bepalen of en welke lymfeklieren zijn opgezwollen.
Palpatie van de milt: Bij glandulaire koorts zwelt de milt zo sterk dat de arts het duidelijk van buitenaf kan voelen.
Throat swab: Met een keelstaafje kan in het laboratorium worden bepaald of bacteriën de oorzaak van de ziekte zijn. Als het uitstrijkje het Epstein-Barr-virus bevat, is het echter niet voldoende om de klierkoorts van Pfeiffer te diagnosticeren. De ziekteverwekker kan niet alleen worden gevonden in een acute infectie op het slijmvlies. Het kan ook worden gedetecteerd als het virus langer in het lichaam aanwezig is en alleen opnieuw wordt geactiveerd.
Diagnose door bloedonderzoek
antilichaam: Voor een betrouwbare diagnose van Pfeiffer’s glandulaire koorts kunnen specifieke antilichamen tegen het Epstein-Barr-virus in het bloed worden gedetecteerd.
Misvormde lymfocyten: Een bloedtest kan ook worden gebruikt om te bepalen of deze witte bloedcellen zijn veranderd. Omdat ze tijdens de infectie massaal moeten worden hervormd, zijn veel van hen aanvankelijk een beetje vervormd. Om deze reden worden ze ook Pfeiffer-cellen of atypische lymfocyten genoemd.
Verhoogde leverwaarden: Als de lever wordt aangevallen door het virus, toont een bloedtest ook een verhoogde concentratie leverenzymen (transaminasen).
Pfeiffer’s glandulaire koorts: behandeling
Pfeiffer’s glandulaire koorts is een virale ziekte. Antibiotica helpen daarom niet, omdat ze alleen tegen bacteriële infecties werken.
De behandeling is gericht op het verlichten van aandoeningen zoals pijn, dysfagie en koorts. Voor dit doel gebruikt men de gebruikelijke middelen zoals ibuprofen, acetylsalicylzuur of paracetamol.
Een belangrijk behandelingsprincipe bij Pfeiffer’s klierkoorts is lichamelijke rust. Dit vermindert het risico op ernstige complicaties aanzienlijk. De verlichting, die een strikt sportverbod inhoudt, moet nog enige tijd worden gehandhaafd, verder dan het bestaan van de acute ziektesymptomen.
Als er complicaties optreden, kan verdere behandeling noodzakelijk zijn. Als het faryngeale slijmvlies in een dreigende mate zwelt, of als symptomen zoals vermoeidheid en koorts zeer uitgesproken zijn, wordt het ook behandeld met cortison of andere actieve ingrediënten die de activiteit van het immuunsysteem verminderen.
Een miltruptuur moet onmiddellijk worden geopereerd, anders dreigt de patiënt dood te bloeden.
Wat nog steeds belangrijk is bij de behandeling van Pfeiffer’s glandulaire koorts, lees in het artikel Pfeiffer’s glandulaire koorts – behandeling.
Pfeiffer’s glandulaire koorts: ziekteverloop en prognose
Pfeiffer’s glandulaire koorts duurt maximaal drie weken. Het geneest meestal zonder blijvende gevolgen. Als er echter een vermoeden van complicaties bestaat of de bloedspiegels dramatisch verslechteren, worden patiënten in het ziekenhuis behandeld voor surveillance.
In zeer zeldzame gevallen wordt de klierkoorts van Pfeiffer chronisch. Dat wil zeggen dat de symptomen maanden of zelfs jaren aanhouden. Aan de andere kant leidt Pfeiffer’s glandulaire koorts slechts zeer zelden tot blijvende schade als gevolg van complicaties zoals leverontsteking en meningitis.
Aangenomen wordt dat EBV-infectie het risico op sommige bloedkankers verhoogt (bijvoorbeeld B-cellymfomen, Burkitt’s lymfoom, de ziekte van M. Hodgkin).
Pfeiffer’s glandulaire koorts: wat u zelf kunt doen
Aangezien het Epstein-Barr-virus in de bevolking zeer wijdverbreid is (de “Durchseuchungsrate” is 95 procent), kunt u zich er nauwelijks tegen beschermen. In het geval van een ziekte kunt u echter veel doen om een ernstig beloop van klierkoorts te voorkomen.
Vermijd alcohol
De infectie belast de lever vaak ook aanzienlijk. Daarom moet u alcohol in de ziektefase strikt vermijden om de lever niet extra te belasten. In sommige gevallen zijn de leverwaarden gedurende maanden verhoogd, zodat regelmatige bloedtesten nodig zijn en u zich moet onthouden van alcohol, zelfs nadat de symptomen zijn verdwenen om permanente leverschade te voorkomen.
Pas medicatie aan
Omdat veel medicijnen in de lever worden afgebroken, moeten sommige medicijnen voor de duur van de ziekte in overleg met de arts worden vervangen door minder leverbeschadigende stoffen.
Pas op voor sporten!
In de acute fase of in geval van ernstige infecties moet u zich volledig onthouden van sporten, later in overleg met de arts kan een lichte training mogelijk zijn.
Als de milt sterk opzwelt in het geval van klierkoorts, bestaat het gevaar dat het zeer bloedrijke orgaan breekt wanneer het wordt blootgesteld aan fysieke inspanning of extern geweld. Het resultaat is ernstige inwendige bloedingen die levensbedreigend kunnen zijn. Daarom moeten contact- en vechtsporten in de acute fase van de ziekte strikt worden vermeden.
Verdere informatie
Boek aanbevelingen:
- Onderschat Epstein Barr-virus: wat te doen bij chronische EBV-infectie? (Sigrid Nesterenko, ersa Verlag, 2016)